Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống

Cho đề bài : Báo đưa tin : "Bạn Phạm Văn Nghĩa, học sinh lớp 7 trường Trung học cơ sở Bắc Sơn, quận Gò Vấp, nhà ở Hóc Môn. Nghĩa thường ra đồng giúp mẹ trồng trọt.

Một hôm, mẹ thấy Nghĩa cầm tờ giấy hứng cái gì, mẹ hỏi : "Con làm gì đấy ?". Nghĩa trả lời : "Con thụ phấn cho bắp". Vụ ấy ruộng bắp nhà Nghĩa năng suất cao hơn mọi năm.

Ở nhà Nghĩa còn nuôi gà, nuôi heo. Em còn làm một cái tời để mẹ kéo nước đỡ mệt.

Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh đã phát động phong trào "Học tập Phạm Văn Nghĩa". Phong trào ấy được các bạn học sinh nhiệt liệt hưởng ứng".

Em hãy nêu suy nghĩ của mình về hiện tượng ấy.

Tìm hiểu đề và tìm ý

a) Đọc kĩ đề và trả lời câu hỏi : Đề thuộc loại gì ? Đề nêu hiện tượng, sự việc gì ? Đề yêu cầu làm gì ?

b) Tìm ý ở đây là phân tích để tìm ý nghĩa của sự việc. Những việc của Nghĩa chứng tỏ bạn ấy là người thế nào ? Vì sao Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh phát động phong trào học tập bạn Nghĩa ? Những việc của Nghĩa có khó không ? Nếu mọi học sinh đều làm được như Nghĩa thì đời sống sẽ như nào ?

Lập dàn bài

Sắp xếp ý theo bố cục bài nghị luận.

a) Mở bài

– Giới thiệu hiện tượng Phạm Văn Nghĩa.

– Nêu sơ lược ý nghĩa của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.

b) Thân bài

– Phân tích ý nghĩa việc làm của Phạm Văn Nghĩa.

– Đánh giá việc làm của Phạm Văn Nghĩa.

– Đánh giá ý nghĩa của việc phát động phong trào học tập Phạm Văn Nghĩa.

c) Kết bài

– Khái quát ý nghĩa của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.

– Rút ra bài học cho bản thân.

Viết bài

– Tập viết từng phần. Tập mở bài bằng nhiều cách (hoặc từ chung đến riêng, hoặc bằng phép đối lập, hoặc bằng cách đi thẳng vào đề,...).

– Cần phân tích các việc làm của Nghĩa. Khi phân tích thường nêu sự việc trước, chỉ ra ý nghĩa sau. Có thể dùng biện pháp đối lập, so sánh để làm nổi bật ý nghĩa việc làm của Nghĩa. Cần thấy rằng các việc làm của Nghĩa không khó, nhưng muốn làm được thì phải có tấm lòng, có ý chí và nghị lực.

Đọc lại bài viết và sửa chữa

– Sửa lỗi chính tả, lỗi dùng từ, lỗi ngữ pháp.

– Chú ý liên kết, mạch giữa các câu trong đoạn văn và giữa các phần của bài văn.

Ghi nhớ

• Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống, phải tìm hiểu kĩ đề bài, phân tích sự việc, hiện tượng đó để tìm ý, lập dàn bài, viết bài và sửa chữa sau khi viết.
• Dàn bài chung :

– Mở bài : Giới thiệu sự việc, hiện tượng cần bàn luận.

– Thân bài : Liên hệ thực tế, phân tích các mặt ; nêu đánh giá, nhận định.

– Kết bài : Kết luận, khẳng định, phủ định, lời khuyên.

• Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để phân tích, nhận định ; đưa ra ý kiến, suy nghĩ và cảm thụ riêng của người viết.

Tham khảo

• SGK Ngữ văn 9/1 (NXB Giáo dục Việt Nam, 2020) - trang 23, 24 ; Bài : Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.