ရူပဗေဒ/အထျꩻဖုံႏ

ဘာႏသာႏထွောင်းဖြယ်ခေါ်အစွိုးအဒဝ်ႏဖုံႏ။: ယိုနဝ်ꩻ ထွာရွမ်ဖြုဲင်ꩻ ရူပဗေဒ ရွီးခိုႏ.

ပညာႏဖဲ့ꩻ အရန်း: ယိုနောဝ်ꩻ ထွာ အရန်းထို ပညာႏတာႏ အရွီးအထျꩻ တဗာႏ။

ကဖခါꩻ အမဉ်ꩻ: ယိုနောဝ်ꩻ ထွာ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻ အရွီးအထျꩻ တဗာႏ.

အောဝ်ႏရူပဗေဒ/အထျꩻဖုံႏကို ခွဲးဆုမ်ႏဒျာႏဩ၊ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻယိုနောဝ်ꩻ ထွာ ရွမ်ꩻဖြုဲင်ꩻ ရူပဗေဒတွမ်ႏ နက္ခတ္တဗေဒကျောင်ꩻ ကအောဝ်ႏဒါႏ ဝီကီတက္ကသိုလ်ႏ ပညာႏခရာႏဖဲ့ꩻဖုံႏကို တဗာႏသွူ။ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻယိုနောဝ်ꩻ တဲမ်းခါꩻ ခြုဲင်း အွောန်ႏနယ်ခါꩻဖေႏ လိုꩻတသာ ကအီးထွားလွူꩻ ရူပဗေဒဘာႏသာႏသားဖုံႏတာႏသွူ။

Welcome to Physics/Basics an educational article part of the School of Physics and Astronomy at Wikiversity. This article is meant to be a beginners introduction into the study of Physics.

အွောန်သေ

ရူပဗေဒနောဝ်ꩻ တမုဲင်ꩻ

ရူပဗေဒနောဝ်ꩻ ထွာ ထာꩻကထွားလွူꩻဒါႏ သဘာဝတရာꩻ ယင်း ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထုတွမ်ႏ အာႏတောင်ႏတာႏသီး ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏသွူ။

နာꩻ မဉ်ႏမဉ်ပါငီꩻ

နာꩻ မဉ်ႏမဉ်ပါငီꩻ၊ တောဝ်းလဲ့ မဉ်ႏမဉ်ဒေါ့ꩻရီထာꩻ တဗာႏဗာႏနောဝ်ꩻ ထွားသွော့ မော့ꩻခွဲးဒေါ့ꩻရီအီဝင်ꩻတာႏ ယိုကို နေား။

Introduction

What is Physics

Physics is a branch of science that studies the nature and properties of matter and energy.

If you want to contribute

If you want to contribute, or discuss something, you can take a look here, in the discussion area.

မာꩻသိပ္ပံနေး

ကထွားလွူꩻဒါႏ သဘာဝ ထာꩻမာꩻထွာလွောန်ယို အီးလွေꩻထွူအီတွမ်ႏ ဂါလီလီယို ဂါလီလီ ကတဲမ်းထေဖေႏခါꩻဒါႏ မာꩻသိပ္ပံနေးထာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ယိုကိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏပါ အထွော့ လစ်ꩻထွော့:

1. ဖလီ ဝိသေသလက္ခဏာႏ၊ နောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ အွောန်ႏထော့ခါꩻအဓိပ္ပယ်ႏဖုံႏ၊ ကမော့ꩻလွေꩻ အောဝ်ႏထောင်ခါဖုံႏ၊ ယင်း တဲမ်းဗွို့ꩻသေꩻ ထာꩻတဲက်ခါꩻဖုံႏ တွမ်ႏ ထာꩻမော့ꩻ ကအောဝ်ႏရော့ꩻလွေꩻဒါႏ ကထွားထောင်ထာꩻဖုံႏ အောဝ်ႏပါ။
2. ဟုဲက်ပိုတီးသစ်၊ နောဝ်ꩻဗာႏနောဝ်ꩻ ထွာ ကရထွာနွောင်ꩻဒါႏ ထာꩻခြုဲင်းနယ် အွိုးအစောဝ်းဖဲ့ꩻ ကမော့ꩻလွေꩻအောဝ်ႏထောင်ခါဖုံႏ တွမ်ႏ ထာꩻတဲက်ခါꩻဖုံႏ။
3. ဖြောဝ်ခါꩻရီး ကရအီးထွာဒါႏ၊ နောဝ်ꩻဗာႏနောဝ်ꩻ အွောန်ႏအထျꩻ အစောဝ်းဖဲ့ꩻ ကမော့ꩻလွေꩻအောဝ်ႏထောင်ခါဖုံႏ ပါတွမ်ႏ ဟုဲက်ပိုတီးသစ်တွော့ꩻ မာꩻလွေꩻ ဖြောဝ်ခါꩻရီး ကရအီးထွာဒါႏသွူ။
4. မာꩻ မော့ꩻဖိုမွေး၊ သဲန်ꩻခါꩻနေး ကမော့ꩻလွေꩻအောဝ်ႏထောင်ခါ အတသာဖုံႏတွော့ꩻ ကရဲန်ꩻပွိုင်သေꩻဒါႏ ကအီးရီရောင် ဖြောဝ်ခါꩻရီးကရအီးထွာဒါႏခရာႏ။

မာꩻမော့ꩻဖိုမွေးထာꩻ တသာ ကမော့ꩻလွေꩻအောဝ်ႏထောင်ခါဖုံႏသီး သော့ꩻငါလွေꩻ ထာꩻသေ အနမ်း ကအောဝ်ႏ ဖ လီ ဝိသေသလက္ခဏာႏကို၊ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻထွူ အီးယမ်းထွေလွောန်ꩻစူꩻ အခြောင်ꩻဖုံႏသွူ။ ယ ဗာႏဗာႏကို ဟုဲက်ပိုတီးသစ်နောဝ်ꩻ မာꩻထွူလုမ်းခါꩻနေးလဲန်း၊ အအီးကြုဲင်းတရွို့ꩻဒါႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻ တောဝ်းလဲ့ ထိုꩻတရွို့ꩻလွေꩻတောဝ်း တွမ်ႏ ထာꩻကမော့ꩻလွေꩻအောဝ်ႏထောင်ခါ အတသာဖုံႏလောင်း၊ အထွာလွောန် ကမာꩻခါꩻထွူလဲန်းဒါႏ တီအိုရီ၊ ကွဲးတွော့ꩻ လိုꩻသီးထာꩻသေယို မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အီးဗွေဒါႏ မွေးတောဝ်းနောဝ်ꩻမꩻ ထာꩻကမော့ꩻလွေꩻအောဝ်ႏထောင်ခါ အတသာဖုံႏ တွမ်ႏ ထာꩻမာꩻမော့ꩻဖိုမွေး အတသာဖုံႏ ရအီးအွောန်ႏနယ်ဖေႏထဲင်းဒါႏဒွိုန်းက ထာꩻတဗာႏတောဝ်းတဗာႏ ကအောဝ်ႏဗဉ်ႏဒါႏ တီအိုရီ ကအောဝ်ႏခါꩻထွူလဲန်းကိုသွူ။

Scientific Method

The study of natural phenomena may be done through the Scientific method, established by Galileo Galilei. This involves four main steps:

1. Characterization, which includes definitions, observations, and creating records of measurements and fact relating to the subject of inquiry.
2. Hypotheses, that is, possible explanations of prior observations and measurements.
3. Prediction, that is, making predictions based on prior observation combined with hypotheses.
4. Experiment, designed to test the predictions through new observations.

Compound Microscope, 1876

The observations of the new experiment add to the body of knowledge in the characterization, and then the steps may repeat. In some cases, hypotheses have been well enough established that they change little or not at all with new observations, they become established theory, but human knowledge may never be complete, and new observations and experiments may show something missing from existing theories.

တဲက် စောမ်ꩻထာꩻ

ဖခါꩻ ဝိသေသနောဝ်ꩻ ထွာနေး အောဝ်ႏ နီစား : ဂုဏ်သတ္တိဖဲ့ꩻ တွမ်ႏယင်း အဗာႏဆေ့ꩻအာဖဲ့ꩻသွူ။ ပထမဗာႏနောဝ်ꩻ အထျꩻလွေꩻ နီအာရုံဖုံႏလောင်း။ ဒုတိယဗာႏနောဝ်ꩻ တောမ်ထူႏ တဲက် စောမ်ꩻနေး အဉ်ဖော်မေးဆဉ်း ထာꩻလီဖုံႏ ကအောဝ်ႏနေးပဉ်ဗာႏဗာႏသွူ။

တဲက် စောမ်ꩻထာꩻယို ဝတ္ထုတဗာႏတာႏ မဲင်ꩻချာ မဲင်ꩻငါဝင်ꩻ ထာꩻလီ အဉ်ဖော်မေးဆဉ်း အောဝ်ႏပါ၊ မဲင်ꩻချာ မဲင်ꩻငါနေးတွမ်ႏ ထာꩻတဲက်စောမ်ꩻ တာယူနစ် ပီနုဲင်း မာꩻတွမ်ႏ ကဲက်ခွေါန်းနာႏ (၂ သောင်ꩻ) တဲက်ထာꩻသွူ။ ယူနစ်ဖုံႏ အောဝ်ႏအာစားတန်။

ယူနစ်ဖုံႏ ထာꩻလုဲင်ꩻ ကရော့ꩻတွမ်ႏ အခမ်းခမ်း အထီထီသီး အောဝ်ႏအွောန်ႏထော့ဖေႏခါꩻ မာꩻအီသိပ္ပံထာꩻမာꩻ ယူနစ်ဖုံႏရာ၊ ပါတုမ်ႏ ကရော့ꩻဒါႏ အမဉ်ꩻဖုံႏ၊ သင်္ကေတဖုံႏသွူ။

တဲက် စောမ်ꩻထာꩻယို ဒါဒန်းသွူးနေးတဲ့အောဝ်ႏ၊ အောဝ်ႏညာꩻတဲက်လွောန်ꩻတေား အဗော့ꩻဗာႏနေးတဲ့အောဝ်ႏဒါႏ၊ သိပ္ပံနေးစား ထာꩻတဲက်စောမ်ꩻ ကိရိယာဖုံႏယို အကူအနား၊ ထဲ့စွို့ꩻ တောဝ်းလဲ့ လဲန်းတရွို့ꩻဒါႏထာꩻ၊ ထဲ့တနꩻမဲန်ႏထာꩻ၊ အမွိုင် တောဝ်းလဲ့ လွေနဲတ်ထာꩻ တွာမုဲင်ꩻ တောဝ်းလဲ့ အီးတဲက်စောမ်ꩻဗာႏအာ တွာမုဲင်ꩻတာႏ ထာꩻတဲမ်းဗွို့ꩻခါꩻဖုံႏရာ အောဝ်ႏသွူ။

Measurement

Characterization is of two types: qualitative and quantitative. The first is based on our senses. The second gathers information that has a numeric value, through measurement.

Measurement consists of comparing information about an object and comparing it with a unit of measure, such as comparing the length of an object to a yardstick. There are many kinds of units.

The International System Of Units define units of wide scientific usage, and their respective names, and symbols.

Measurement can be direct or indirect, and scientific instruments have range, precision or sensitivity, accuracy, and speed, or how rapidly or how often measurements may be taken and recorded.

ဗဲက်တာ အခွေါန်ꩻဖုံႏ

ကထီႏသေꩻကီယို ရိုꩻ အခွေါန်ꩻတဗာႏကို ကသေငါꩻယိုꩻဒါႏ ယူနစ် အောဝ်ႏတဗာႏသွူ။ ယိုဗာႏကိုနောဝ်ꩻ အငိုꩻ ဂဏန်ꩻနေး အောဝ်ႏ တွမ်ႏယင်း တဲက်စောမ်ꩻအီတာႏ ယူနစ်အောဝ်ႏတဗာႏ။

ယိုခါလဲင်း ထွားစမ်ꩻ ကရုင်ႏရေင်ခြာဒါႏ အခွေါန်ꩻတဗာႏ ကထွာဒါႏ ဗဲက်တာတဗာႏယို။ ဗဲက်တာယို အငိုꩻ ဂဏန်ꩻအောဝ်ႏ၊ တဲက်စောမ်ꩻအီတာႏ ယူနစ်တဗာႏအောဝ်ႏ၊ ယင်းဒွိုန်း အခွယ်ႏမိုးထာꩻတဲ့အောဝ်ႏ။ အငိုꩻ ဂဏန်ꩻနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ ပမာဏ၊ ထွာမုဲင်ꩻတဲ့ ထာꩻယိုကယ်ႏ ထွာ ထာꩻခြောင်ꩻတဗာႏဒျာႏ နောဝ်ꩻမꩻသွူ။

နီအောဝ်ႏဒေါ့ꩻယို ထွာနေး ဗဲက်တာတဗာႏကို ရဲန်ꩻနမ်းထာꩻ အောဝ်ႏ နီဗာႏ : အခွယ်ႏမိုးထာꩻ တွမ်ႏ ပမာဏ ယိုနီဗာႏသွူ။ ယိုလဲင်ႏ ယူႏငါလွေꩻပါ ပမာဏကို ရဲန်ꩻနမ်း ရဲန်ꩻဖက်နေး အောဝ်ႏနီဗာႏ : ထာꩻခြောင်ꩻ တွမ်ႏ ယူနစ် (ယိုကယ်ႏကယ်ႏ အငိုꩻဂဏန်ꩻ တွမ်ႏ တဲက်စောမ်ꩻအီတာႏ ယူနစ် အောဝ်ႏတဗာႏနေနေ)။

Vector quantities

As seen above, a quantity has a simple unit. This one has a number value and a unit of measure.

Now, let's look at a quantity a little more complex: a vector. A vector has, other than a number value and a unit of measure, also a direction, and the number value is known as magnitude, because it's also a way.
That is, we are saying that a vector has two features: direction and magnitude. Now, consider magnitude has two sub-features: way and a unit (this one again has a number value and unit of measure).

ထာꩻဝတ္ထု

ထာꩻဝတ္ထုယို မာꩻခါꩻတုမ်ႏ အစောဝ်းခါ ကယူႏလွဝင် အောဝ်ႏထာꩻဖွန်ႏဇျꩻ ဖꩻထန်ႏထဲင်း တလꩻတောဝ်းဒုမ်ဒါႏ အဲတ်တမ်ဖုံႏသွူ။ အဲတ်တမ်ဖုံႏ မဉ်ႏအောဝ်ႏဗော့ꩻ လဲင်ꩻလဲင်ꩻနေးဝင်ꩻနောဝ်ꩻ အထွာႏညာꩻလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻ၊ မဉ်ႏအောဝ်ႏညာꩻ ဝီးဝါးဝင်ꩻနောဝ်ꩻ အထွို့ꩻတရေ့ꩻလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻသွူ။

အဲတ်တမ် နမ်းပွိုင်နောဝ်ꩻ ပေႏမွေးမုဲင်းထာꩻ။ မဉ်ႏယူႏခြꩻနေးနောဝ်ꩻ နီယူႏလွေꩻ တပုဲင်ႏတသွာႏ ပန်းသီးရာႏယို ရိုꩻခန်း မဉ်ႏတတွာ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏတန်နောဝ်ꩻ အဲတ်တမ်တဖြုံႏယို တတွာဗော့ꩻ တပုဲင်ႏတသွာႏ ပန်းသီးရာႏလုမ်ꩻသွူ။ (အဲတ်တမ်=ပန်းသီး $\Longleftrightarrow$ ပန်းသီး=ကမ္ဘာႏဟမ်ႏတန်)

Matter

Matter is made of atoms, particles originally considered indivisible. When atoms are close nough they repel each other; a little further apart, they are attracted to each other.

The size of atom is extremely small. Approximately, we consider an atom is an apple as an apple is to the Earth.

အလျားတွိုင်ꩻ

နီကသေနာႏ အလျား တောဝ်းလဲ့ အခွꩻ ကရိုꩻဒါႏထာꩻယို အောဝ်ႏသေသေꩻခါꩻနေး အမဉ်ꩻ အလျားတွိုင်ꩻသွူ၊ ထွာဒျာႏ အဲတ်တမ်ဖုံႏ ရုဲင်ꩻထာꩻ၊ ရုဲင်ꩻတသွာႏ ဖြီးဖြောဝ်းနေး ပလာသမာကို တောဝ်းလဲ့ ဂဲတ်သ် ထာꩻတအွိုကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အတဖို့ꩻနေးတဲ့နောဝ်ꩻ၊ တဗောက်ꩻနေး အခင်ႏလမ်းကိုတဲ့နောဝ်ꩻ ထွာဒါႏ။ ထာꩻကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻယို မဉ်ႏရုဲင်ꩻခြာထဲင်းနောဝ်ꩻ အလျားအီးတွိုင်ꩻအာခြာ။ ထာꩻကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻယိုဗာႏ မဉ်ႏရုဲင်ꩻဆေ့ꩻထိုနောဝ်ꩻ ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထုနမ်း အီးခွꩻသဲင်ꩻသွူ။ အရုဲင်ꩻထာꩻ မဉ်ႏထဲ့လင်ꩻ ကထွာနွောင်ꩻဒါႏ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ အဖွိုႏသွတ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ အလျားတွိုင်ꩻထာꩻယို ဟဲ့ꩻ ပကတိ သုည။

Temperature

What is known as temperature, which we experience as hot or cold, is motion of atoms, either loosely in a plasma or gas, or vibrationally, jiggling in place. If this motion increases, the temperature increases. If the motion decreases, matter is colder. When the motion has decreased to the minimum possible, the temperature is called absolute zero.

ထာꩻဝတ္ထု အရန်းဖုံႏ

ထာꩻဝတ္ထုသီးဖုံႏ အဓိက အရန်း လစ်ꩻရန်းနောဝ်ꩻ ထွာ အခြုံးအတူႏ၊ အထီအဗဲ့ꩻ၊ အလူးအတအွို တုမ်ႏယင်း ပလာသမာသွူ။ ကအွောန်ႏနယ်ခါꩻဒါႏ ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထု တဗာႏတာႏ ထာꩻဝတ္ထု အရန်းယို ထွားနေး အောဝ်ႏခွေါင်းရွတွမ်ႏ အလျားတွိုင်ꩻထာꩻသွူ။ အွောန်ႏရဲန်ႏလွေꩻ အလျားတွိုင်ꩻထာꩻ အာသဲင်ꩻနေးတဲင် ယူႏခါꩻအရန်းဖုံႏ နုဲင်း

States of Matter The four main states of matter are: solid, liquid, gas and plasma. For any given substance, the state of matter is related to the temperature. In order of increasing temperature, the states will be considered

ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏ

ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏယို ထွာ ထာꩻဝတ္ထု အထျꩻထျꩻ အရန်းဖုံႏ လစ်ꩻရန်းကို တရန်းသွူ (အလင်နောဝ်ꩻ ထာꩻထီ ထာꩻဗဲ့ꩻ၊ ထာꩻလူး ထာꩻတအွို၊ တွမ်ႏယင်း ပလာသမာ)။ ထာꩻယိုနောဝ်ꩻ ဖခါꩻနေးတွမ်ႏ အလွိုးကထန်ႏခါꩻ ဆွော့ꩻကတဲ့ꩻဒါႏထာꩻ တွမ်ႏ ကအီးကြုဲင်း အပွိုင် တောဝ်းလဲ့ အနမ်းအုံတာႏ ရွန်ꩻထာꩻအာႏသွူ။ ကဗွိုန်ပီတောဝ်း ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻတဗာႏနောဝ်ꩻ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏတဗာႏ ကအီးနွို့အုံ ထာꩻကြောက်ꩻ ဝွေꩻကအောဝ်ႏသော့ꩻကိုတာႏ တွီနွို့ ကြွောန်ႏနွို့နေးသော့ꩻတောဝ်း၊ မွေးတောဝ်းလဲ့ အတအွို တမုက်ꩻသော့ꩻ ဗွေဗီက်လွေꩻနေးတောဝ်း နုဲင်း ထာꩻလူး ထာꩻတအွို ဂဲတ်သ် ကထူႏခင်ႏလမ်း အခြုံ ကွန်တိန်နာကိုသွူ။ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏကို ကအောဝ်ႏဒါႏ အဲတ်တမ်ဖုံႏယို တဖြုံႏတောမ်ႏတဖြုံႏ အောဝ်ႏဖော့တဉ်ႏတွော့ꩻခါꩻဝင်ꩻ ရာဇမတ်စဲင်ႏနေး စီဩမေတြီရိုႏရိုႏကို (သတ္တုဖုံႏ တွမ်ႏ ထီဝဖုံႏ ကပါဒါႏ လုံးထီႏဖြွောန်အကြုံးဖုံႏ)၊ တောဝ်းလဲ့ အခင်ႏလမ်း တစွို့ꩻစွောန်ႏတောဝ်းဒါႏ (အယောင်ꩻနမ်း ကတဲပ်တောဝ်းဒါႏ ထာꩻကြုံးထာꩻဖဲန် ပီနုဲင်း မန်ႏ ကထီႏကုဲင်းဒါႏ ပျတဉ်းပေါက် တာ့ခါꩻငွါ ထွားအီထာꩻကို) နောဝ်ꩻတန်သွူ။

Solid

Solid is one of the four fundamental states of matter (the others being liquid, gas, and plasma). It is characterized by structural rigidity and resistance to changes of shape or volume. Unlike a liquid, a solid object does not flow to take on the shape of its container, nor does it expand to fill the entire volume available to it like a gas does. The atoms in a solid are tightly bound to each other, either in a regular geometric lattice (crystalline solids, which include metals and ordinary ice) or irregularly (an amorphous solid such as common window glass).

ရူပဗေဒ အပင်ဖြယ်ꩻ ကထုမ်ႏခွဲးဒါႏ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏရန်းဖဲ့ꩻ-ရူပဗေဒ၊ ထွာ ကနဲန်းတဉ်ႏတွော့ꩻဒါႏ အဓိက ထာꩻဝတ္ထု ရူပဗေဒ အပင်ဖြယ်ꩻသွူ (နောဝ်ꩻကိုကယ်ႏကယ်ႏ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻခရာႏ အောဝ်ႏပါသော့ꩻနေနေ)။ သတ္တု မာꩻအီဒါႏထာꩻမာꩻ သိပ္ပံယို ထွာ မူလဘူတ ကရော့ꩻမာꩻဒါႏ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏဖုံႏ ရူပတွမ်ႏ ဓာတု ဂုဏ်သတ္တိသွူ။ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏ အထျꩻရန်း ဓာတုဗေဒယို ထွာ အစဲင်းတဗာႏ ကရော့ꩻမာꩻဒါႏ ကလော့ဒါ ကတယ်ႏလွေꩻဒါႏ နိုဘယ်သတ္တုဖုံႏ၊ ပါတွမ်ႏ သိပ္ပံပညာႏ ဖပန်းဖြယ်ꩻထာꩻ တွမ်ႏယင်း ဓာတုဖဲ့ꩻရာ ထာꩻကြူကြာခါꩻဖုံႏသွူ။

The branch of physics that deals with solids is called solid-state physics, and is the main branch of condensed matter physics (which also includes liquids). Materials science is primarily concerned with the physical and chemical properties of solids. Solid-state chemistry is especially concerned with the synthesis of novel materials, as well as the science of identification and chemical composition.

ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻ

ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻယို ထွာ တေက်ꩻနဲန်းတယ်ꩻတယ်ꩻ တလꩻတောဝ်းဒါႏ၊ ဝွေꩻကအောဝ်ႏအုံ ကောက်ꩻခြုံ မဉ်ႏအောဝ်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ ကအုံဗွိုန်နုဲင်း နုဲင်းမုဲင်ꩻဒါႏဒါႏ ထာꩻထီသွူ၊ ကွဲးတွော့ꩻ အောဝ်ႏအုံကြွော့လွေꩻ ဂဏန်ꩻစွူ ဗော့ꩻဗော့ꩻဒါႏ အပွိုင်တဗာႏ တအောဝ်ႏလျာခါꩻတောဝ်း ထာꩻတေက်ꩻအာႏလောင်း။ ယိုနောဝ်ꩻ ထွာ ထာꩻဝတ္ထု အဓိကအရန်း လစ်ꩻရန်းကို တဗာႏ (အလင်နောဝ်ꩻ ထွာ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏ၊ ထာꩻလူးထာꩻတအွို၊ တွမ်ႏယင်း ပလာသမာ)၊ ထွာ အယောင်ꩻသဏ္ဍာန် တအောဝ်ႏတောဝ်း ထာꩻပွိုင်စဲင်းစဲင်းစဲ့စဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏခါꩻဒါႏ အရန်းတဗာႏသွူ။ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻယို မာꩻခါꩻတွမ်ႏ ထာꩻဝတ္ထုကို ကအောဝ်ႏဒါႏ ထာꩻဖွန်ႏဇျꩻပေႏဗိဖုံႏ တဗောက်ꩻလွေꩻထာꩻ နုဲင်းအဖဲ့ꩻကို မော်လီဇျူး ဖော့ဝင်ꩻ ကျꩻဗဲန်ဝင်ꩻတွော့ အဲတ်တမ်ဖုံႏ အောဝ်ႏစွိုင်ꩻလွေꩻထွာဝင်ꩻသွူ။ ထီယို ကမ္ဘာႏဟမ်ႏလောင်းကို ထွာ ကထီႏဗာႏကုဲင်းသွတ်ꩻဒါႏ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻသွူ။ ပီနုဲင်း ထာꩻလူးထာꩻတအွိုနေနေ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻယိုကယ်ႏ အတွီဒါႏ၊ ထူႏပီခါꩻအပွိုင် ဝွေꩻကအုံဒါႏ ကွန်တိန်နာ ကြောက်ꩻခြုံဒါႏ။ ရိုꩻခန်း ထာꩻထီ ယဟန်ႏယို တေက်ꩻနျꩻတဉ်ႏနဲန်းဒါႏလဲ့ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻ ကဉ်းအာအာနောဝ်ꩻ အရဲးကမ်းခါꩻ ထာꩻတေက်ꩻနျꩻအာႏသွူ။ တဗွိုန်တောဝ်း ထာꩻလူးထာꩻတအွိုနောဝ်ꩻ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻ တဗာႏယို ဖဖြယ်ထန်ႏတခြက်ဗွေသော့တောဝ်း ကွန်တိန်နာ ထာꩻကြောက်ꩻ ဝွေꩻကအောဝ်ႏအုံကို၊ အောဝ်ႏနေးထူႏခါꩻပါက ထာꩻတဉ်ႏနဲန်းအာႏ ဂဏန်ꩻစွူပဆားသွူ။ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻ အရန်း ဂုဏ်သတ္တိ ကစဲင်းစဲ့ဒါႏ တဗာႏနောဝ်ꩻ ထွာ မဲ့ငါခိုႏကီ တဉ်ႏတွော့ꩻအာႏ၊ အောဝ်ႏအွောန်မာꩻထွာ ထာꩻပအီမ် ထာꩻစောဝ်ႏဖဲ့ꩻကို။

Liquid

A liquid is a nearly incompressible fluid that conforms to the shape of its container but retains a (nearly) constant volume independent of pressure. As such, it is one of the four fundamental states of matter (the others being solid, gas, and plasma), and is the only state with a definite volume but no fixed shape. A liquid is made up of tiny vibrating particles of matter, such as atoms, held together by intermolecular bonds. Water is, by far, the most common liquid on Earth. Like a gas, a liquid is able to flow and take the shape of a container. Most liquids resist compression, although others can be compressed. Unlike a gas, a liquid does not disperse to fill every space of a container, and maintains a fairly constant density. A distinctive property of the liquid state is surface tension, leading to wetting phenomena.

တဉ်ႏနဲန်းအာႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻ တဗာႏကိုယို ကဉ်းအာအာနောဝ်ꩻ အဗွိုန်ပီ အဗော့ꩻ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏ တဗာႏ၊ အတဉ်ႏနဲန်းထဲင်းက ထာꩻလူးထာꩻတအွို တဗာႏသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻ တွမ်ႏ ထာꩻကြုံးထာꩻတူႏဖုံႏ နီဗာႏလို့ယို ဖေႏမဉ်ꩻခါꩻ ထာꩻဝတ္ထု တဉ်ႏနဲန်းစား။ ယင်းတဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻတွမ်ႏ ထာꩻလူးထာꩻတအွိုသီးယို ကောပ်အထေပန်းဖေႏဒါႏ ထာꩻတွီ အစွန်ꩻအာႏနောဝ်ꩻမꩻ ဝွေꩻသီး ယိုနီဗာႏလို့နောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻခါꩻ ထာꩻထီသားဖုံႏသွူ။ ရိုꩻကီ ဟမ်ႏလောင်းကို ထီယို အာပြန်ꩻပြောꩻလဲ့ ထာꩻဝတ္ထုယိုဗာႏ အရန်းနောဝ်ꩻ ကအောဝ်ႏသေထွꩻဒါႏ စကြဝဠာကိုတာႏ ထွာဒျာႏ ထာꩻဆေ့ꩻခြေားသွူ၊ ထွာမုဲင်ꩻနဲးတဲင် ထာꩻထီ ကအီးအုံအောဝ်ႏလꩻတာႏ အောဝ်ႏလိုႏခါꩻ အလျားတွိုင်ꩻ/တဉ်ႏနဲန်းအာႏ အရွယ်ꩻအဲန်တောဝ်း ခွေါင်းရွဝင်ꩻတဗာႏ နောဝ်ꩻမꩻသွူ။ စကြဝဠာကို ကသေငါꩻအာ ထာꩻဝတ္ထုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ ထာꩻတအွိုခြောင်ႏနေး (ပါငီꩻတွမ်ႏ ထောင်ထွားလွောန်ꩻ ကလꩻဒါႏ ထာꩻဝတ္ထု အကြုံးအတူႏဖုံႏ အလုဲင်ꩻ) ၊ ကအောဝ်ႏနေး ဆာႏတာရာ နက္ခတ် မို့ꩻခြာကို တောဝ်းလဲ့ ဆာႏဖုံႏအခါႏကို ပလာသမာ အောဝ်ႏနေးစားသွူ။

The density of a liquid is usually close to that of a solid, and much higher than in a gas. Therefore, liquid and solid are both termed condensed matter. On the other hand, as liquids and gases share the ability to flow, they are both called fluids. Although liquid water is abundant on Earth, this state of matter is actually the least common in the known universe, because liquids require a relatively narrow temperature/pressure range to exist. Most known matter in the universe is in gaseous form (with traces of detectable solid matter) as interstellar clouds or in plasma form within stars.

ထာꩻလူးထာꩻတအွို

ထာꩻလူးထာꩻတအွိုယို ထွာ အဓိက ထာꩻဝတ္ထုအထျꩻ အရန်းလစ်ꩻရန်းကို တရန်း(အလင်နောဝ်ꩻ ထွာ အကြုံးအတူႏ၊ အထီအဗဲ့ꩻ တွမ်ႏယင်း ပလာသမာ)သွူ။ ထာꩻလူး ထာꩻတအွိုစင်စင် တဗာႏယို မာꩻခါꩻနေးတွမ်ႏ အဲတ်တမ်ဖုံႏ တဗာႏစီႏ (ဥပမာ- နိုဘယ် ထာꩻလူးထာꩻတအွိုတဗာႏ ပီနုဲင်း နီယွန်)၊ အောဝ်ႏအဲတ်တမ်တစားခေါ် ဥပမာ- အောက်သီစဲန်)ကို ကမာꩻခါꩻဒါႏ၊ တောဝ်းလဲ့ အောဝ်ႏအဲတ်တမ် တစားနီစား(ဥပမာ- ကာဗွန်ဒုဲန် အောက်သုဲက်)ဖုံႏကို ကမာꩻထွာခါꩻဒါႏ မိုလီဇျူးဖုံႏ ကြူခါꩻဝင်ꩻကိုထွာ၊ အောဝ်ႏအာစားတန်သွူ။ ထာꩻလူးထာꩻတအွို ကကြူဝင်ꩻ တဗာႏကို ကဲတ်သ် စင်စင်ဖုံႏ ကပေါင်းဗွိုန်အာ တလီꩻ အောဝ်ႏပါ။ အောဝ်ႏထာꩻကြုံးထာꩻတူႏ တွမ်ႏ ထာꩻထီထာꩻဗဲ့ꩻကို ကဖခါꩻ ထာꩻလူးထာꩻတအွိုနောဝ်ꩻ ထွာ ထာꩻဖွန်ႏ ထာꩻနျ ကအောဝ်ႏခေါ်ထာꩻဖုံႏ အုံဖစွောတ်ꩻစဲတ်ꩻတန်မွေးဝင်ꩻ ဖဖြယ်ꩻ မာꩻထွာသွူ။ ကဖထာꩻယိုနောဝ်ꩻ ကဉ်းအာအာ အမာꩻထွာ လိုꩻကအောဝ်ႏထွားထွေသား တထီႏနွောင်ꩻတောဝ်းဒါႏ ထာꩻလူးထာꩻတအွို အရောင်ႏတအဲန်တောဝ်းဖုံႏသွူ။ ထာꩻလူးထာꩻတအွို အဖွန်ႏဇျꩻဖုံႏ ကဗာႏလူႏလုဲင်ႏဒါႏဝင်ꩻ အွိုး တျာႏ တွမ်ႏ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏ တရေ့ꩻအာႏတုင်းဖဲ့ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ထွာနေးထာꩻယောင်ကို အမွိုင်ဗဲက်တာဖုံႏ ကအွောန်ႏနယ်ဒါႏ ထာꩻဖြီးဖြောဝ်းပေႏလုမ်ꩻ အောဝ်ႏယူႏခါꩻသေꩻဝင်ꩻ နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကအောဝ်ႏသေအာဒါႏ ထာꩻလူးထာꩻတအွို တဗာႏနောဝ်ꩻ ထွာ ထီလျားဗို့ꩻ တအွိုသွူ။

Gas

Gas is one of the four fundamental states of matter (the others being solid, liquid, and plasma). A pure gas may be made up of individual atoms (e.g. a noble gas like neon), elemental molecules made from one type of atom (e.g. oxygen), or compound molecules made from a variety of atoms (e.g. carbon dioxide). A gas mixture would contain a variety of pure gases much like the air. What distinguishes a gas from liquids and solids is the vast separation of the individual gas particles. This separation usually makes a colorless gas invisible to the human observer. The interaction of gas particles in the presence of electric and gravitational fields are considered negligible as indicated by the constant velocity vectors in the image. One type of commonly known gas is steam.

ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထု အတအွို အရန်းနောဝ်ꩻ မော့ꩻ အထီအဗဲ့ꩻ တွမ်ႏ ပလာသမာ အရန်းနီဗာႏခါႏကို၊ နောဝ်ꩻဗာႏတာႏ လိတ်ဖြုံႏ ကဲတ်သ် ထာတအွိုဖုံႏတာႏ လိတ်ဖြုံႏနောဝ်ꩻ ဖေႏလွေꩻ အလျားတွိုင်ꩻထာꩻ ဆကီအရွဲ ထာꩻပေါင်ꩻလေပ်ꩻကို။ ကပေါင်ꩻလေပ်ဒါႏ အလျားတွိုင်ꩻ သကေး မော့လဖဲ့ꩻ အစောက်နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏအုံ ကမာꩻထဲ့ဖွိုႏဒါႏ ကွာန်တမ် ကဲတ်သ် ထာꩻလူးထာꩻတအွို ကအောဝ်ႏလꩻလွေꩻဒါႏ ဝင်ꩻအာႏရုံႏ၊ ဝင်ꩻသတိအောဝ်ႏဖွိုင်းတွိုႏနောဝ်ꩻ တဉ်ႏနဲန်းအာႏ ကတလာဒါႏ ကဲတ်သ် ထာꩻလူးထာꩻတအွို ပေႏဗိဖုံႏရာ ခွꩻကဒဲ့ꩻလင်ꩻ သူပါ (super) မွေးမုဲင်းထာꩻ တွိုႏ ကမဉ်ယုမ်းတောဝ်းစွောန်ႏဒါႏ အလျားတွိုင်ꩻ ဖွိုႏလကိုဖုံႏနောဝ်ꩻ ဖဖြယ်ꩻခါꩻနေးတွမ်ႏ ထာꩻနောဝ်ꩻစားချာဒျာႏ စာꩻရင်ꩻအင်ꩻ လိတ်ဂဏန်ꩻဖူႏ ထာꩻအုံအောဝ်ႏ၊ Bose ကဲတ်သ် ထာꩻလူးထာꩻတအွို တောဝ်းလဲ့ ဖာမီ (Fermi) ကဲတ်သ် ထာꩻလူးထာꩻတအွိုနေး သွူ။ ကတဲမ်းခါꩻသေꩻဒါႏ ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထု အရန်းအလင်ဖုံႏ အထိုအဆွာꩻတာႏ ထွားသွော့ ကတဲမ်းခါꩻ ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထုအရန်းဖုံႏကိုနေား။

The gaseous state of matter is found between the liquid and plasma states,[1] the latter of which provides the upper temperature boundary for gases. Bounding the lower end of the temperature scale lie degenerative quantum gases[2] which are gaining increasing attention.[3] High-density atomic gases super cooled to incredibly low temperatures are classified by their statistical behavior as either a Bose gas or a Fermi gas. For a comprehensive listing of these exotic states of matter see list of states of matter.

အလျားတွိုင်ꩻ ထိုအာဖုံႏကို အဲတ်တမ်ဖုံႏ တောဝ်းလဲ့ မော်လီဇျူးဖုံႏ ကပေါင်ꩻခူ တဉ်ႏတွော့ꩻခြာခါꩻဒါႏ အဲတ်တမ်ဖုံႏအလွောင်ႏ) ကရုဲင်ꩻထာꩻ ပန်းသွိုန် (ပျမ်းမျှ) နေးနောဝ်ꩻ အမွိုင်လွောန်ခြာ၊ ကအီးယားထိုꩻ ကအောဝ်ႏတရေ့ꩻဒါႏ ထာꩻတူႏ ထာꩻကြုံးဖုံႏတာႏ အအာႏသန်လုမ်းအီပါ၊ နောဝ်ꩻမꩻ အဲတ်တမ် တောဝ်းလဲ့ မော်လီဇျူးဖုံႏယို အောဝ်ႏစွꩻ၊ အောဝ်ႏတခြင်ခြွꩻဒျာႏ၊ အောဝ်ႏပေါင်ꩻလူႏလုဲင်ႏခါꩻတောဝ်းဝင်ꩻသွူ။

At higher temperatures, the average motion of the atoms (or molecules, more-tightly bound combinations of atoms) becomes faster, and strong enough to break up attracted clumps, so the atoms or molecules are free, not bound to each other.

တိက်ꩻနဲန်းအာႏ

အောဝ်ႏပေ့ꩻခါꩻနေး ကွန်တိန်နာ တဖြုံႏကိုတဲင် ထာꩻလူးထာꩻတအွို အဲတ်တမ်ဖုံႏ လောမ်ꩻချာငါ ဂဏန်ꩻစွူဝင်ꩻ ထာꩻဆိင်ႏလောင်းဖုံႏ၊ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻ အလꩻ ထာꩻတိက်ꩻနျꩻအာႏ ပန်းသွိုန်ခါꩻ ဝင်ꩻကဟဲ့ꩻ တိက်ꩻနဲန်းအာႏသွူ။

ဂဲတ်သ် ထာꩻလူးထာꩻတအွို ကအောဝ်ႏ. ကွန်တိန်နာကိုယို နီမဉ်ႏထေထိုꩻ တာထဝ တောဝ်းလဲ့ မဉ်ႏသော့ꩻထဲင်းခြာ မာꩻနီပွန်း(ထာꩻလူးထာꩻတအွို အဲတ်တမ်ဖုံႏ၊ တောဝ်းလဲ့ မော်လီဇျူးဆေ့ꩻအာ)နောဝ်ꩻ တိက်ꩻနျꩻအာႏ အီးယောမ်ꩻ တာထဝ တောဝ်းလဲ့ အီးတဉ်ႏနဲန်းခြာ တာထဝသွူ။ နီမဉ်ႏမာꩻရောင်းထိုꩻ အလျားတွိုင်ꩻထာꩻ တာထဝ၊ တောဝ်းလဲ့ မာꩻသန်ခြာ အလျားတွိုင်ꩻထာꩻ နီပွန်း (တဲက်တွိုင်တွမ်ႏ ဒီဂရီဖုံႏ ကအောဝ်ႏ ပကတိ သုညဆကီ)နောဝ်ꩻကယ်ႏ ပီပီဒျာႏနုဲင်း ကီယိုသွူ။

Pressure

Enclosed in a container, gas atoms are constantly striking the walls, which receive an average push, called pressure.

If we halve or double the amount of gas in the container (the number of atoms or molecules of gas), the pressure will halve or double. If we halve or double the temperature (measured in degrees above absolute zero), the same.

ပလာသမာ

ပလာသမာ (ဂရိနေး ဟဲ့ꩻ "မာꩻထွာခါꩻ တဗာႏဗာႏ") ယို ထာꩻခြိုꩻဝတ္ထု အထျꩻအရန်း လစ်ꩻရန်းဖုံႏကို ထွာ တရန်း၊ အလင်လင်နောဝ်ꩻ ထွာ အကြုံးအတူႏ၊ အထီအဗဲ့ꩻ တွမ်ႏယင်း ထာꩻလူးထာꩻတအွိုသွူ။ ပလာသမာ တဗာႏယို ဂုဏ်သတ္တိ တဗွိုန်ပီတောဝ်း အရန်းလောင်းလင်ဖုံႏရာ အောဝ်ႏ။

ထာꩻတအွိုတဗာႏယို မဉ်ႏမာꩻလျားနေး၊ တောဝ်းလဲ့ မဉ်ႏအွောန်ႏတော့ꩻလွေꩻ တျာႏတရေ့ꩻပသီႏ (လျပ်စစ်သံလိုက်) အတဉ်ႏရွဲꩻ ကအောဝ်ႏဆျိုင်ꩻ လေသာတဗာႏ၊ တောဝ်းလဲ့ မုဲက်ခရိုဝေ့ စဲန္နရေတာ တဗာႏတွော့ꩻ မာꩻထွာလွောန်အီ ပလာသမာတဗာႏ လꩻသွူ။ ထာꩻယို မာꩻယောမ်ꩻဖေႏ၊ တောဝ်းလဲ့ မာꩻအာလွောန်ဖေႏ အီလဲက်ထရွန်ဖြုံႏ၊ မာꩻထွာဖေႏ တျာႏအထီးဓာတ်၊ တောဝ်းလဲ့ တျာႏအမွူးဓာတ် ကအောဝ်ႏဗွို့ꩻ ထာꩻဇျꩻ ကဟဲ့ꩻဒါႏ အုဲန်းယွန်းဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။ မိုလီဇျူးဖုံႏ အောဝ်ႏစျိုင် အောဝ်ႏသဲးထာꩻ မဉ်ႏအောဝ်ႏနောဝ်ꩻ ထာꩻယို မာꩻပြုဲင်ဖေႏပါသွူ။

ယမ်ဖေႏနေး ကကမ်းတဉ်ႏတဉ်ႏလꩻချာ တျာႏတရေ့ꩻပသီႏ အရွဲꩻတာႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ ကေားအွောန်လွေꩻတျာႏသားဖုံႏယို အမာꩻတျာႏစပ်အီဖေႏ ပလာသမာသွူ။ ဗွိုန်ပီ ထာꩻလူး ထာꩻတအွိုနေနေ၊ မဉ်ႏတသော့ꩻခါꩻတောဝ်း ကွန်တိန်နာ ထာꩻကောက်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ပလာသမာယို အယောင်ꩻသဏ္ဍာန်တွမ်ႏ အနမ်းဒွိုန်ဗွို အဲန်တောဝ်း။ ဗွိုန်ပီတောဝ်း ထာꩻလူး ထာꩻတအွို၊ ထာꩻတရေ့ꩻပသီႏ အရွဲꩻတဗာႏ ကအောဝ်ႏအံခါꩻ ခင်ႏလမ်းကို ပလာသမာ မာꩻထွာဒါႏ ထာꩻယွိုင်ꩻဖုံႏ၊ ထာꩻရောင်ႏခꩻဖုံႏ တောမ်ႏယင်း ထာꩻအဗီင်ႏ နီထွိုင်စားဖုံႏသွူ။

ပလာသမာယို အနန္တစကျဝဠာကို ထွာ အလွိုင်ႏအာလွိုသွတ်ꩻ ထာꩻဝတ္ထုရိုႏရိုႏ၊ ကဉ်းအာအာနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ တမော့ꩻကြွို့ꩻတောဝ်းဒါႏ စကျဝဠာ တဖြုံႏတွမ်ႏတဖြုံႏခါႏကိုဖုံႏ၊ အောဝ်ႏဒါႏ ပလာသမာ လျားသန်မွေးမုဲင်း ကအောဝ်ႏစွူမ်းသော့ꩻဒါႏ နဂါꩻတအွိုရဲန်ႏ တဗာႏကို၊ ယင်း မွူး၊ ဆာႏဖုံႏကိုသွူ။ ပလာသမာ ကအောဝ်ႏဟမ်ႏလောင်းနောဝ်ꩻ ထီႏအာနေး နီယွန်အလုဲင်ꩻ လက္ခဏာႏဖုံႏပါစား။

ကသေနာႏအီဒါႏ ပလာသမာကို ကဉ်းအာအာနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ ဝင်ꩻကမာꩻ က ဝခါꩻနေးဒါႏ နျူကလီးယားဖျူးဆဉ်းတွမ်ႏ ဖျူးဆဉ်းပါဝါကို၊ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻ ပလာသမာ ရူပဗေဒ ဖေႏ သိပ္ပံခြောင်ꩻ ကစွို့ꩻဒါႏ ထာꩻအထျꩻထျꩻဖုံႏသွူ။

Plasma

Plasma (from Greek πλάσμα, "anything formed"[1]) is one of the four fundamental states of matter, the others being solid, liquid, and gas. A plasma has properties unlike those of the other states.

A plasma can be created by heating a gas or subjecting it to a strong electromagnetic field applied with a laser or microwave generator. This decreases or increases the number of electrons, creating positive or negative charged particles called ions,[2] and is accompanied by the dissociation of molecular bonds, if present.[3]

The presence of a significant number of charge carriers makes plasma electrically conductive so that it responds strongly to electromagnetic fields. Like gas, plasma does not have a definite shape or a definite volume unless enclosed in a container. Unlike gas, under the influence of a magnetic field, it may form structures such as filaments, beams and double layers.

Plasma is the most abundant form of ordinary matter in the Universe, most of which is in the rarefied intergalactic regions, particularly the intracluster medium, and in stars, including the Sun.[4][5] A common form of plasmas on Earth is seen in neon signs.

Much of the understanding of plasmas has come from the pursuit of controlled nuclear fusion and fusion power, for which plasma physics provides the scientific basis.

Crystal

A crystal or crystalline solid is a solid material whose constituents, such as atoms, molecules or ions, are arranged in a highly ordered microscopic structure, forming a crystal lattice that extends in all directions. In addition, macroscopic single crystals are usually identifiable by their geometrical shape, consisting of flat faces with specific, characteristic orientations.

The scientific study of crystals and crystal formation is known as crystallography. The process of crystal formation via mechanisms of crystal growth is called crystallization or solidification. The word crystal is derived from the Ancient Greek word κρύσταλλος (krustallos), meaning both “ice” and “rock crystal”,[1] from κρύος (kruos), "icy cold, frost".[2][3]

Examples of large crystals include snowflakes, diamonds, and table salt. Most inorganic solids are not crystals but polycrystals, i.e. many microscopic crystals fused together into a single solid. Examples of polycrystals include most metals, rocks, ceramics, and ice. A third category of solids is amorphous solids, where the atoms have no periodic structure whatsoever. Examples of amorphous solids include glass, wax, and many plastics.

Features of Matter

Mass

Mass is a measure of the amount of matter in an object. It is related to weight, because the weight of an object on the Earth is the force (of gravity) by which the object is attracted to the Earth, which depends on its mass. However, mass also shows as inertia, how hard it would be to push or throw an object, which is independent of gravity.

Density

Density is the thickness of a solid, liquid or gas measured by its mass per unit of volume.

Motion

Motion is the change of position of an object with respect to time and a reference frame.

The positions through which the object passes during motion form a line, called a trajectory.

Motion has two main features: velocity, the distance traveled by the object per unit of time, together with the direction of travel (magnitude and direction define a vector), and acceleration, the rate of change of the velocity with respect to time. Acceleration is also a vector. Speed is the absolute value of the velocity without regard to direction.

Forces

A force is a natural phenomenon that changes the motion of an object.
It is often said that a force can trigger other many phenomena, such as thrust, drag, torque, deformation, etc. These effects can be get up into really one: motion changing. Yes! Because, for example, deformation of an object is indeed a change of motion, or position, of the particles composing it.

Force is a vector quantity, so has both direction and magnitude.

Unit for forces is Newton
    9,81 N = 1 KGf

Newton mechanical laws

First law (law of inertia)

if an object is motionless, or its motion is the type of uniform-linear, there are two possible reasons: it isn't subject to forces or the result of forces acting upon it are null.

Second law (acceleration)

If an object has a change in motion, its change is equal to the sum of the forces on the object.

Third law (action-reaction law)

All forces between two objects exist in equal magnitude and opposite direction.

Atomic Theory

We have seen above that matter is made of atoms, but now we go in a little deeper.

Substances (or matter) can be of two types: chemical compounds (molecules) or chemical elements.

• A molecule is a combination of two or more atoms attached to each other
• An element is a single atom, nowadays are known more than a hundred present in nature

Nomenclature and Symbols

Each element is unique and identified by a Chemical symbol, formed by one or two letters, the first need to be capitalised.
For example:

Iron = Fe
Hydrogen = H
Carbon = C
Titanium = Ti

All known elements and their respective symbols are in the periodic table.

A chemical compound (Molecule) is expressed with a chemical formula. This one contains chemical elements and numbers. Each element has a number subscripted at the right side indicating number of atoms of its type in the molecule. For example:

H₂O = two atoms of hydrogen and one of oxygen, this is water
CaCl₂ = a salt, one atom of calcium and two of chlorine.
C₆H₁₂O₆ = glucose
O₂ = a molecule of two atoms of oxygen

Atomic structure

A little in deep. What is an atom? How it's made?

An atom is made of a nucleus composed of protons and neutrons, around which orbit some electrons.
Protons and Neutrons are bound to each other by nuclear force. Electrons are bound to nucleus by electromagnetic force. Protons have positive electric charge, Electrons have negative, and Neutrons have no electric charge.

• Each atom has a fixed number of protons, called Atomic number. This number is unique for each type of element and therefore identify itself in the periodic table.
• Each atom has with the atomic number also the Mass number, which represents the number of neutrons contained in the nucleus. This, instead of the atomic number, isn't fixed, that is each atom can have a different number of neutrons. Atoms of the same element, so with the same atomic number, but with a different number of neutrons are called Isotopes.
• Electrons of each atom are disposed in more levels following a scheme, a.k.a. Electron Configuration of the Atom. Electrons staying in the outest level are Valence Electrons; these are weakly bounded relatively to the nucleus, so get in relation with other atoms establishing the chemical behavior of their owner.