Jump to content

အခေႏခံႏခမ်းသားအခွင်ꩻရေꩻ အုံဗော့ꩻနယ်ꩻ

From Wikiversity

မာꩻပြွူႏဖြိုရေꩻတဗာႏဗာႏယို ကင်ꩻတွမ်ႏအစွိုꩻအဗူႏ၊ခမ်းသားမွိုးဖာဖုံႏ တလꩻတောဝ်းသွူ။ဖေႏကသေဗာႏယိုစားလဲ့ အုံဗော့ꩻအုံထေ့ဗာႏ၊လင်ꩻမော့ꩻခွဲဗာႏဝွေꩻသီးသွူ။ ပထမရီးတဗာႏနောဝ်ꩻ အုံထေ့အုံဗော့ꩻသွူက ခမ်းသားမွိုးဖာသီး တွမ်ႏသိက္ခာႏတရာꩻအဝ်ႏအဝ်ႏ ဖဝအသက်မွံဗန်ရေꩻယို ကလိုႏအပ်ဒါႏထေင်းထမ်ႏမုဖုံႏတွမ်ႏ အခေႏနေႏလွူးနမ်းလွူးသက်ဖုံႏသွူ။ ဒုတိယအချက်အဗာႏနောဝ်ꩻ ထာꩻလိုႏဆန္ဒသွူ။တွမ်ႏဝွေꩻသီးအခွင်ꩻအရေꩻ တလိုႏအပ်တဝ်းတဲ့ ထာꩻမဲန်လꩻဖုံႏယို ကလွူးလင်ꩻလွဉ်ကာႏ အပါထွူဒျာႏသွူ။ဝွေꩻသီးထာꩻလိုႏ၊ထာꩻမဲန်လဖုံႏယိုတဲ့ အစွိုꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတောဝ်း မဉ်ႏမာꩻဖေႏပြွူႏဖြိုထာꩻမာꩻယို တွမ်ႏဝွေꩻသီးရပ်ရာႏဒေႏသအလွောက်ꩻ စွဲးကမ်းကိုနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ယိုစားတဲ့ ဟဲ့နွောင်ꩻဒျာႏလူႏတန်ဝွေႏဖꩻကုသိုလ်ႏဒျာႏနေနေသွူ။

တာႏဝွန်ႏ

[edit]

တာႏဝွန်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အတန်သားတဲ့နဝ်ꩻ၊ဆꩻလသားတဲ့နောဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏပငါပရာဖုံႏသွူ။အတန်သားတဲ့ ဆဲင်ႏတွမ်ႏအတန်တာႏဝွန်ႏကထွာဒါႏ ထိန်ꩻထွားဗာႏလိုꩻအာ၊စီႏမံႏဖန်းဖြယ်ဗာႏ၊အွဉ်ဗာႏလိုꩻအာဖုံႏသွူ။ထမ်ႏဖွူႏသားတဲ့နဝ်ꩻ တဖြာꩻအနေႏစားတဲ့ ကဖြယ်ဖေႏအွဉ်ႏထွော့ကခံႏဗာႏဒါႏ ထာꩻမာꩻခွင်ႏဖုံႏယို နေးရဲင်ꩻထေအာႏခွုမ်စံႏဆောင်ႏရွပ်မာꩻလွေꩻဗာႏ တာႏဝွန်ႏအဝ်ႏသွူ။

အွဉ်ငါဖေႏသား

[edit]

အွဉ်ငါဖေႏသားကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏတန်ႏဖိုꩻလိုꩻအမျာꩻထာꩻမောင်ꩻကော့ꩻဖုံႏတဲင် ကရေႏရွယ်ႏဒါႏကဝ်ႏထွန်ႏဖုံႏယို ယံတွိုႏလွေꩻအတာႏ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻတဲ့ တွမ်ႏထာꩻသေနာႏမုတရာꩻတဲင် တဖြာꩻစီႏတဲ့နဝ်ꩻ နမ်းပဲင်ႏဘောင်အကိုမာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻကိစ္စဖုံႏယို တွမ်ႏတရာꩻဥပဒေႏငီႏငီႏတရျားတဲင် ဆွိုက်သွယ်ႏမာꩻဖေႏသားနောဝ်ꩻ အွဉ်ငါသားခေါင်သောင်သွူ။

မာꩻပဲင်ႏခွင်ႏအာႏဏာႏ

[edit]

မာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻအာႏဏာႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယို တွမ်ႏလိုꩻအာအမျာꩻအလောင်း ထူႏရေꩻခွုမ်စံႏခွင်ꩻ၊ဖေႏအမိန်းထွဉ်ႏအမိန်းခွင်ꩻ၊ခွုမ်စံႏမာꩻခွင်ꩻတွမ်ႏ ဖေႏအပ်အာႏဏာႏလꩻမာꩻခွင်ꩻလလို့သွူ။ မာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻအာႏဏာႏယို ကထွာစေဒါႏအချက် ၄ဗာႏနောဝ်ꩻ

ထမ်ႏဗွူႏသားတဖြာꩻ အွဉ်ႏထင်ႏဖေႏအရာႏအာႏဏာႏအရန်းရန်း၊ ဥပဒေႏစီꩻကန်ꩻစီးဖုံႏ ထေႏထန်ႏခွင်ꩻဖေႏအာႏဏာႏ၊ ထွုံꩻစံႏအစဲန်ႏအတွိုင်ꩻ မာꩻခွင်ꩻလꩻအာႏဏာႏ၊ ထာꩻမာꩻခွင်ႏကို ကေႏလယ်ႏဒါႏလယ်ႏတဲင် ဖေႏပဲင်ႏအာႏဏာႏ နဝ်စားဖုံႏသွူ။

အွဉ်မာꩻနယ် ခမ်းသားလိုꩻအာ

[edit]

ကထိန်ꩻထွားသားအတန်ယို ခွုမ်စံႏဆောင်ႏရွပ်လွေꩻနဝ်ꩻ မာꩻပွုံႏမာꩻနယ်ꩻအွဉ်မာꩻနယ်ဗာႏသွူ။လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻယို တသွိုန်တွောင်းဖေႏကညီႏလို့ဝင်ꩻ ထာꩻယူႏထာꩻစွေးအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ လက်ခံႏဗာႏသွူ။အခွင်ꩻအရေꩻကားကအဝ်ႏတဲ့ ဖေႏကဒို့ꩻနွောင်ꩻနောဝ်ꩻ ဟော်ꩻနယ်မာꩻနယ်ဗာႏသွူ။ကမာꩻနယ်အွဉ်မာꩻတဲ့နောဝ်ꩻ ခမ်းသားသီးနွို့ငီꩻပါသော့ꩻအာႏ ဖေႏကအဝ်ႏနောဝ်ꩻ ဆွန်ꩻပါဗာႏဝွေꩻသီးစူသွူ။အဝ်ႏနဝ်ꩻမꩻ နီဖဲ့ꩻနီခဝ်ကမာꩻဒါႏထာꩻမာꩻယို အမွိုင်သွတ်ꩻတဗာႏ ထွူအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻဗာႏ၊အွဉ်ငါသားယံတဲ့ ကထွေလွဉ်ꩻဆꩻချာသားတဲ့ အာႏအဝ်ႏထွူတဲင် လွောင်ႏလွောင်ႏဗူႏဗူႏ ထာꩻမာꩻတရန်းထွူတရန်း ကွဲးထင်ႏငါငါလꩻသွူ။

အစွိုꩻအဗူႏ

[edit]

အစွိုꩻအဗူႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻနီဖြာꩻ တားလဲ့ လိုꩻအဖြာꩻခြွဉ်းကအာကယ်ဒါႏနောဝ်ꩻ တွမ်ႏသတိတရာꩻအဝ်ႏအဝ်ႏတဲင် ကခွုမ်မာꩻဒါႏ စူညီႏခင်ႏညီႏခွုမ်စံႏဆောင်ႏရွပ်မုဖုံႏယို ထွာဒျာႏအစုအဗူႏတဗာႏဒျာႏသွူ။

ထိန်ꩻထွားသားဝတ္တရာꩻ

[edit]

အခေႏခံႏလိုႏအပ်ချက်ယို ထောင်ထွားထွူသေသွူတဲင်တွော့ ကအီႏမာꩻဖေႏဒါႏပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုရေꩻအဖဲ့ꩻယိုနောဝ်ꩻ ကထွာဒါႏအတန်နောဝ်ꩻ ဝတ္တရာꩻတဲ့အဝ်ႏကသွူ။ထိန်ꩻထွားသားဝတ္တရာꩻ၊အတန်သွတ်ꩻသားသွူနောႏ။ ကလိုႏအပ်ဒါႏအချက်ဖုံႏယို အွဉ်ႏလွေꩻအထျꩻတဲင် လိုႏစွဲးကမ်းကိုရီးရီးနဝ်ꩻဗာႏသွူ။ဥပမာႏတဲ့ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါတာႏဖေႏဆင်ႏကပြေႏတဲင် တဖူꩻ။ ခမ်းသားမာꩻနွောင်ꩻစွန်ꩻအာႏတဲ့ ဖေႏကအဝ်ႏကုဲင်ဗာႏ၊စုခြွဉ်းပါနွို့ဗာႏလို့ဝင်ꩻသွူ။ တွမ်ႏခမ်းသားမွိုးဖာသီး ထာꩻလိုႏယိုဖေႏကကဲက်ငီႏတရျားဝင်ꩻနဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻဗာႏသွူ။

လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻတွမ်ႏအခွင်ꩻရေꩻ

[edit]

အခွင်ꩻအရေꩻကားကအဝ်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏဒျာႏသွူ။လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻကားကအဝ်ႏလို့လို့တဲ့ သမ်းတထွာဖျင်တဝ်း အခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏသွူ။အစိုးရအစွိုꩻနေးတဲ့နဝ်ꩻ၊ခမ်းတန်သီးသဖော်ꩻဗွိုန်လိတ်ချွုတ်အလꩻတဲ့နောဝ်ꩻ အုံနောင်အခေႏခံႏလွေꩻဒျာႏ လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻမꩻ ကွဲးထေထန်ႏနယ်သွူ။လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏယို လိုꩻဖုံႏကားကအဝ်ႏကပဲင်ႏဒါႏ နမ်းတန်ႏဖိုꩻ၊အထီအသွီႏဖုံႏတွမ်ႏကလꩻထွိုက်ဒါႏအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏဒျာႏသွူ။အခွင်ꩻအရေꩻယဟန်ႏနောဝ်ꩻ ခံႏဗာႏလိုꩻလင်ဖုံႏလွိုဆန်ဖုံႏတဲ့ အဝ်ႏထီႏဗာႏသွူ။ကွဲးတဲင်တွော့ တဗာႏခွိုက်ဆာတဝ်း အခွင်ꩻအရေꩻတွမ်ႏလိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏသွူ။

အထျꩻလိုႏအပ်ချက်အုံဗော့ꩻအနယ်ꩻတဖူꩻ

[edit]

ကလꩻနွောင်ꩻဒါႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ကခွုမ်မာꩻနွောင်ꩻဖေႏဒါႏတဲ့နောဝ်ꩻ တသေႏချာႏတဝ်းစွဉ်ႏသွူ။အခေႏနေႏအလꩻတဲင် ကခွုမ်စံႏထဲမ်ဗွေဖေႏသားသီးဆန္ဒယိုအလောင်း အဝ်ႏဒင်ႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။အဓိကအချက်နဝ်ꩻတဲ့ အထျꩻလိုႏအပ်ချက်ယို ခွုမ်စံႏမာꩻလွေꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻစားဟောင်း။ အုံနောင်အုံကိုမ်တွမ်ႏဥပဒေႏတဲင် မာꩻလွေꩻဗာႏ။ အကျောင်ꩻတွမ်ႏအကျိုꩻ တရာꩻဥပဒေႏနေးတဲင် အွဉ်ႏထွော့ဆွုံꩻဖျတ်လွေꩻဗာႏသွူ။တွမ်ႏခမ်းသားဆန္ဒအလꩻလိုႏအပ်ချက်တဲင် နွို့ငီꩻပါသော့ꩻဗာႏသွူ။ ကထူႏခါꩻဒါႏတာႏဝွန်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊မာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻကလꩻဒါႏထာꩻမာꩻတဲ့နောဝ်ꩻ အုံကိုမ်ယင်းလို့ဝင်ꩻတဲင် ခင်ႏလမ်းဒေႏသလိုႏအပ်ချက်အလꩻ ဒေါ့ꩻပဲင်ႏခွင်ꩻမာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻယို လိုꩻတဖြာꩻစီႏတဲ့ အဝ်ႏဒျာႏသွူ။

ပြောင်ꩻလုဲင်ႏခွင်ꩻရေꩻ

[edit]

လိုꩻတဖြာꩻစီႏလွိုက်ရွေꩻခွင်ꩻ၊အခေႏအနေႏဖုံႏ၊တွမ်ႏသက်အရွယ်ႏဖုံႏ၊အခိန်ႏကာႏလဖုံႏတဲ့ အဝ်ႏဆွိုက်သွယ်ႏလို့ဝင်ꩻသွူ။ အခွင်ꩻအရေꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻတဖြာꩻစီႏ တသွိုန်တွောင်းဗွိုန်ပီဒါႏ လꩻပဲင်ႏခွင်ꩻဖုံႏသွူ။ နီမာꩻလꩻပဲင်ႏခွင်ꩻယို တွမ်ႏစီꩻကန်ꩻဥပဒေႏလွောက်ꩻဖက်ငီႏတတွာဗာႏလို့ဝင်ꩻသွူ။ပြောင်ႏလုဲင်ႏခွင်ꩻရေꩻတဲ့ လာတာႏထာꩻမာꩻလꩻဆေ့ꩻငါႏတဲ့ ပြောင်ꩻခင်ႏလမ်းဖုံႏ၊သွဉ်ထူႏပညာႏဟဝ်တား၊ယံတဝ်းတဲ့ တွမ်ႏတရာꩻဝင်ႏဝင်ႏ ဥပဒေႏနေးတဲ့ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလꩻဒျာႏသွူ။

ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွေꩻ လိုꩻအပ်ချက်တွမ်ႏခွင်ꩻရေꩻ

[edit]

လိုꩻတဖြာꩻစီႏတဲ့သင်၊အစွိုꩻအဗူႏနေးတဲ့သင် လိုႏအပ်ချက်ဖုံႏယို ထွုမ်ႏရီးရီးဗာႏအချက်ဖုံႏနဝ်ꩻစားမꩻ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွေꩻလꩻ အခွင်ꩻအရေꩻသွူ။ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွေꩻသွူအခွင်ꩻအရေꩻတဲင် အစွိုꩻသဖော်ꩻတရာꩻဖုံႏ ထူႏလꩻလꩻဗာႏသဖော်ꩻတူႏဗွိုန်အချက်ဖုံႏသွူ။ တဖြာꩻတွမ်ႏတဖြာꩻထာꩻယူႏထာꩻတွေꩻဖုံႏ၊အမဲန်ႏတရာꩻဖုံႏ၊မာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻဖုံႏယို သဖော်ꩻဗွိုန်လဲန်းတဲင် ဒင်ႏလင်ꩻနယ်ဗာႏခမ်းသားအလောင်းထွူတဲင် ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွေꩻဗာႏ ဝွေꩻသီးလိုႏအပ်ချက်ဖုံႏသွူ။ဥပမာႏ အဝ်ႏလိုႏတဖူꩻ၊ထီ၊မေႏဖုံႏ၊အံႏအွꩻရေꩻကိစ္စဖုံႏသွူ။တရာꩻတဝ်းဖုံႏယိုတဲ့နောဝ်ꩻ ဖေႏကတရာꩻတရျားလွေꩻငီႏတွောင်းတသွိုန်လွေꩻလို့ဝင်ꩻတဲင် ဖေႏထွာလွေꩻနောဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်စံႏမာꩻလွေꩻဗာႏသွူ။ [1]

အုံနောင်

[edit]
  1. Public Administration Student text book,