Bạn đến chơi nhà

Tìm hiểu chung

Tác giả

- Nguyễn Khuyến là một nhà thơ nổi tiếng trong nền văn học trung đại Việt Nam.

- Thuở nhỏ thông minh lớn lên học rộng hiểu nhiều nên đã thi đỗ tiến sĩ.

- Ban đầu thì Nguyễn Khuyến cũng thi hỏng nhưng lần sau ông thi đỗ cả ba kì thi Hương Hội Đình nên người đời gọi ông là tam Nguyên yên đổ.

- Tuy nhiên khi ấy thực dân Pháp sang xâm lược nước ta cùng với những phong trào Tây hóa, ông chán ghét quan trường nên cáo quan về quê ở ẩn.

- Các sáng tác của Nguyễn Khuyến chia làm hai mảng chính:

+ Mảng thơ trữ tình: chùm thơ thu và những bài thơ về nông thôn, nông dân.

+ Mảng thơ trào phúng: tiến sĩ giấy…

Tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: Nguyễn Khuyến cáo quan về quê sống với ruộng vườn dân dã, đến một hôm có người bạn tri kỉ đến chơi nhà nhưng không có gì thiết đãi bạn nhà thơ làm bài thơ này tự cười chính bản thân mình.

- Thể thơ: Thất ngôn bát cú đường luật.

- Bố cục: Chia làm 3 phần

+ Phần 1 (1 câu đầu): Giới thiệu sự việc.

+ Phần 2 (6 câu tiếp): Hoàn cảnh của nhà thơ khi bạn đến chơi.

+ Phần 3 (câu cuối): Tình bạn thắm thiết, chân thành.

Đọc - hiểu văn bản

Câu thơ đầu: Giới thiệu sự việc

"Đã bấy lâu nay, bác tới nhà"

- "Đã bấy lâu nay": chỉ thời gian đã qua lâu rồi

- "Bác tới nhà": chỉ sự việc bạn đến thăm

+ Cách giới thiệu giản dị, gần gũi với cuộc sống

+ Giọng điệu vội vã, chân thành, cởi mở.

+ Dấu (,) tách hai câu thơ làm 2 vế như 1 lời reo vui, đón khách, thể hiện sự xúc động nghẹn ngào.

→ Câu thơ tự nhiên như một lời chào

- Cách xưng hô "bác" thể hiện sự thân tình, gần gũi và tôn trọng bạn bè.

→ Quan hệ chủ và khách rất thân mật.

⇒ Niềm vui bất ngờ, tỏ ý trân trọng quý mến bạn.

Sáu câu thơ giữa: Hoàn cảnh tiếp đãi bạn

- Hoàn cảnh

+Trẻ đi vắng

+ Chợ – xa

+ Ao sâu nước cả – khôn chài cá

+ Vườn rộng, rào thưa – khó đuổi gà

+ Cải – chửa ra bông

+ Cà – mới nụ

+ Bầu – vừa rụng rốn

+ Mướp – đương hoa

+ Trầu – không có → Lễ nghi tiếp khách tối thiểu cũng không có.

→ Đó là sự thật về hoàn cảnh, thiếu thốn về vật chất.

- Nghệ thuật: Lối nói hóm hỉnh, đùa vui

⇒ Cường điệu cuộc sống đạm bạc, thiếu thốn của mình.

=> Trọng tình nghĩa hơn vật chất, tin ở sự cao cả của tình bạn.

Câu thơ cuối: Tình bạn giữa hai người

"Bác đến chơi đây ta với ta"

- "Ta": chủ nhà (tác giả)

- "Ta": khách (bạn)

→ Chủ và khách không còn khoảng cách, chỉ còn "ta với ta" hai người đã là một.

⇒ Gắn bó hòa hợp, vui vẻ.

⇒ Tình bạn đậm đà, hồn nhiên, dân dã, chân thành vượt lên trên vật chất tầm thường.

Tổng kết

Nghệ thuật

Phép đối, nói quá, liệt kê, ngôn ngữ giản dị

Nội dung

Cảm xúc chân thành tự nhiên về tình bạn gắn bó thủy chung son sắc.

Tham khảo

• SGk Ngữ văn 7 tập 1, NXB Giáo dục, 2019