Bilişim Teknolojilerinin Temelleri/Bilişim Etiği/Etik ve Bilişim Etiği Kavramları

Eğitim seviyesi Bu öğrenim kaynağı ortaöğrenim (lise) seviyesindedir.

Etik konusunu Vikipedi'de de okuyabilirsiniz.

Bilişim Teknolojileri konusunu Vikipedi'de de okuyabilirsiniz.

Etik ve Bilişim Etiği

Etik, sözlük anlamı olarak adalet, dürüstlük, onur, ahlâk, vicdan ve sorumluluk gibi ahlâk kavramlarını kapsar. Günümüzde daha çok iş hayatı ile iç içe gelmiş; davranış biçimlerini düzenlemektedir.

Bilişim etiği ise ağ ve internet ortamlarında (sanal ortam da denir) belirlenen kurallar çerçevesi içinde davranmayı tanımlayan kavramdır. Bilişim etiği, bilişim sektöründe çalışanların dünyanın her yerinde aynı davranış normlarına uymasını sağlayarak davranmalarını gerektirir. Sektörün gelişimiyle ortaya çıkan etik sorunların bazıları şunlardır:

• Bilgi doğruluğunun sorgulanması
• Özel yaşamla ilgili sorunlar
• Siber suçların yaygınlaşması
• İşsizlik
• Sağlık sorunları (daha çok psikolojik)
• Fikrî mülkiyet hakları
• Aile ve sosyal çevreyle uyumsuzluk
• Sanal ortamla uyumsuzluk
• Yapay zekâ ile ilgili çeşitli sorunlar

Bilişim Temel Hak ve Özgürlükleri

İnsanlık tarih boyunca oluşan bütün olayların sonucunda daha fazla temel hak ve özgürlük elde etmek için çalışmıştır. Yaşama hakkının yanı sıra düşünce ve ifade özgürlüğü, haber alma hakları ve haberleşme özgürlüğü, basın özgürlüğü, özel hayatın gizliliği, bilim ve sanat özgürlüğü, seçme ve seçilme hakkı gibi çeşitli hak ve özgürlükler meydana gelmiş ve devlet anayasaları ve uluslararası sözleşmelerde yer edinmiştir. Ülkemizde ve dünyada internet ortamına özgü bir çok suç türü ortaya çıkmıştır:

• Yanlış ve asılsız bilgilerin internet ortamlarında doğru gibi yayılması
• Ağ üzerindeki data (veri) trafiğini tıkamak (DoS/DDoS saldırıları)
• Veri hırsızlığı
• Çalışanların çalışmalarına müdahale etmek
• Fidye yazılımlar aracılığıyla kullanıcıların bilgisayarlarındaki dosyaları şifrelemek, erişilemez hâle getirmek
• Korsan yazılım kulanmak
• Başka bilgisayar ve ağ sistemlerinin şifrelerini kırmak (korsan erişim)
• Başkalarının bilgi birikimlerini izinsiz kullanmak
• Kötü amaçlı program yazmak

Kod Yazımında Etik İlkeler

Yazılımcıların yazılım geliştirirken kod yazımında uyması gereken etik ilkeler IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers / Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) tarafından belirlenmiştir. Bu etik ilkelerin bazıları şunlardır:

Yazılımcılar;

• Toplumsal yarar gözetmelidirler.
• İşveren ve müşterinin isteklerini göz önünde bulundurarak projeyi en iyi biçimde yapmalıdırlar.
• Hem ürün oluştururken hem de güncellenirken en son teknolojik standartları kullanmalıdırlar.
• Ürün gelişimi ve oluşumu sırasında hukuki kurallara uymalıdırlar

Sosyal Medya Etiği

Sosyal medya konusunu Vikipedi'de de okuyabilirsiniz.

Günümüzde internet ve akıllı cep telefonlarının yaygınlaşmasıyla sosyal medya adı verilen çeşitli sosyal iletişim ağları ortaya çıkmıştır. Sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte de kullanıcı odaklı bir çok sorun meydana gelmiştir.

Hemen hemen bütün sosyal medya ağlarında bulunan ve Spam ve Siber zorbalık türevindeki mesajları şikâyet etmeye yarayan sisteminin çok etkili olmadığı gözlemlenmiştir.

Sosyal medyada uyulması gereken etik kurallardan bazıları şunlardır:

• Tarafsız olmak ve yalan bilgi vermemek
• Argo, hakaret, küfür ve zorbalıktan kaçınmak
• Kumar, şiddet, müstehcenlik gibi zararlı alışkanlıklara sürükleyebilecek paylaşımlardan kaçınmak
• Spam yapmamak (gereksiz mesaj ve paylaşımlarla kullanıcıların sayfalarını ve mesaj kutularını doldurmamak)
• Özel yaşamın gizliliğine saygılı olmak
• Millî ve manevî değerlere saygılı olmak
• Başkaları (kişi veya kuruluşlar) hakkında asılsız ve aşağılayıcı cümleler kurmamak, onları başka olaylara bağlamamak
• Açık ve anlaşılır dil kullanmak
• Kendini farklı göstermemek, kendinle övünmemek

İnternet Etiği

Gerçek yaşamda uygulanan görgü kurallarının internet ortamında da uygulanmasına internet etiği denir. Yazılı olmayan bu etik kuralların bazıları şunlardır:

• Kişi ve kuruluşlara zarar verecek şekilde kullanılmamalıdır.
• Kişi ve kuruluşların çalışmaları engellenmemelidir.
• Başkalarına ait dosyalara izinsiz erişilmemelidir.
• Doğru ve uygun bir dil kullanılmalıdır.
• Korsan yazılım kullanılmamalıdır.
• Doğruluğu kanıtlanmamış bilgilerden kaçınılmalı, paylaşılmamalıdır.
• Başkalarına ait elektronik iletişim kaynakları izinsiz ve habersiz kullanılmamalıdır.
• Kötü amaçlı dosya veya yazılım içeren paylaşımlar yapılmamalı, kaçınılmalıdır.