Lịch sử 8/Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873 – 1884)

Thực dân đánh Bắc Kì lần thứ nhất. Cuộc kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì

Chính sách của Pháp:
- Pháp thiết lập bộ máy cai trị có tính chất quân sự từ trên xuống.
- Bóc lột bằng tô thuế, cướp đoạt ruộng đất của nông dân, vơ vét lúa gạo để xuất khẩu.
- Mở trường đào tạo tay sai và báo chí tuyên truyền cho kế hoạch xâm lăng của Pháp.
Chính sách đối nội, đối ngoại của triều đình Huế lỗi thời:
- Vơ vét tiền của để phục vụ cuộc sống xa hoa và bồi thường chiến phí.
- Kinh tế sa sút, tài chính thiếu hụt, binh lực suy yếu.
- Bế quan tỏa cảng (đóng các cửa ải, không gia dịch với nước ngoài).
- Khởi nghĩa nông dân.

Nguyên nhân:
- Bắc Kỳ đông dân, nhiều khoáng sản.
- Có sông Hồng nối liền với Hoa Nam (Trung Quốc).
Kế hoạch đánh Bắc Kỳ của thực dân Pháp:
- Cho gián điệp thăm dò.
- Lợi dụng nhà Nguyễn nhờ đem quân ra Hạ Long để dẹp “hải phỉ”.
Năm 1872, Đuy-puy gây rối ở Hà Nội.
Lấy cớ giải quyết vụ Đuy-puy, Gác-ni-ê đem quân Pháp từ Sài Gòn kéo ra Bắc.
Ngày 20-11-1873 Pháp đánh thành Hà Nội.
Nguyễn Tri Phương chỉ huy 7000 quân triều đình, nhưng thất bại, bị thương nhịn ăn mà chết.
Con là Nguyễn Tri Lâm tử trận ở cửa ô Thanh Hà
Pháp chiếm Hải Dương, Hưng Yên, Phủ Lý, Ninh Bình, Nam Định
Quân Triều đình đông vẫn thua do: đường lối chính trị quân sự bảo thủ của nhà Nguyễn.

Viên Chưởng Cơ đánh địch quyết liệt ở cửa ô Thanh Hà.
Nhân dân kháng cự quyết liệt
Chiến thắng Cầu Giấy lần I: (21-12-1873):
- Thấy lực lượng địch ở Cầu Giấy yếu, quân ta khép chặt vòng vây.
- Ngày 21-12-1873, Pháp đánh ra Cầu Giấy, chúng bị quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc phối hợp với quân của Hoàng Tá Viêm phục kích.
- Gac-ni-ê tử trận.
Nội dung Hiệp ước Giáp Tuất 15-3-1874: triều đình Huế thừa nhận cho Pháp chiếm cả 6 tỉnh Nam Kỳ. Chịu lệ thuộc ngoại giao và thương mại.
Nhận xét: mất chủ quyền ở Nam Kỳ, lệ thuộc về ngoại giao và thương mại, xuất phát ý thức bảo vệ quyền lợi và dòng họ.

Lấy cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước 1874, cấm đạo, dùng quân của Lưu Vĩnh Phúc tiếp tục giao thiệp với nhà Thanh.
Ngày 3-4-1882, Ri-vi-e cho quân đổ bộ lên Hà Nội.
25-4-1882, Ri-vi-e gửi tối hậu thư cho Tổng Đốc Hoàng Diệu đòi nộp khí giới và giao thành không điều kiện.
Không đợi trả lời, quân Pháp nổ súng tấn công, quân ta anh dũng chống trả, nhưng chỉ cầm cự buổi sáng, đến trưa thành mất, Hoàng Diệu tuẫn tiết theo thành.
Pháp chiếm Hòn Gai, Nam Định và các tỉnh đồng bằng Bắc Kỳ.

Quân dân phối hợp chống Pháp
19-5-1883 chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai, Ri-vi-e bỏ mạng, quân Pháp hoang mang dao động.

18-8-1883 Hạm đội Pháp đánh Thuận An.
20-8-1883 chúng lên Thuận An, triều đình Huế đình chiến, ký hai Hiệp ước là Hác Măng và Pa-tơ-nốt.
Nội dung Hiệp ước Hác Măng năm 1883:
- Triều đình Huế thừa nhận nền bảo hộ của Pháp ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ và sát nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp.
- Thanh – Nghệ – Tĩnh sát nhập vào Bắc Kỳ.
- Triều đình Huế cai quản vùng Trung Kỳ, nhưng mọi việc thông qua Khâm sứ Pháp ở Huế.
- Công sứ Pháp ở Bắc Kỳ kiểm soát công việc của triều đình và nắm quyền trị an, nội trị.
- Mọi việc giao thiệp với nước ngoài, kể cả Trung Quốc đều do Pháp nắm.
- Triều đình Huế phải rút quân đội ở Bắc Kỳ về Trung Kỳ.
- Nhân dân và quan lại phản kháng mạnh, từ cuối 1883 đến 1885 Pháp chiếm Bắc Ninh, Thái Nguyên, Hưng Hóa, Tuyên Quang,…
- Pháp bắt triều Huế ký Hiệp ước Pa-tơ-nốt (6-6-1884)