Lịch sử 8/Phong trào độc lập dân tộc ở Châu Á (1918 – 1939)

Những nét chung về phong trào độc lập dân tộc ở châu Á. Cách mạng Trung Quốc trong những năm 1919-1939[edit]

Do ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga và sự kết thúc của Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á bùng nổ mạnh, lên cao và lan rộng ở Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Nam Á, Tây Nam Á.
Giai cấp công nhân tích cực tham gia đấu tranh giành độc lập và nhiều nước giữ vị trí lãnh đạo.
Các Đảng Cộng sản lần lượt thành lập ở Trung Quốc, Ấn Độ, In-đô-nê-xi-a, Việt Nam, Mã Lai, Xiêm, Phi-líp-pin và giữ vai trò lãnh đạo cách mạng.

Phong trào Ngũ Tứ ở Trung Quốc 4-5-1919
Cách mạng Mông Cổ thắng, Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ ra đời.
Phong trào ở Đông Nam Á lan rộng khắp nơi.
Ở Ấn Độ bãi công; Đảng Quốc Đại lãnh đạo nhân dân đấu tranh đòi độc lập, tẩy chay hàng hóa Anh 1921 – 1922, Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ thành lập.
Cách mạng Việt Nam phát triển mạnh ở cả nước.

Phong trào Ngũ Tứ (4-5-1919) của 3000 học sinh yêu nước ở Bắc Kinh biểu tình chống đế quốc và lan rộng ra cả nước.
Lôi cuốn công nhân, nông dân, trí thức yêu nước tham gia.
Chủ nghĩa Mác – Lê-nin được truyền bá.
7-1921: Đảng Cộng sản Trung Quốc được thành lập.
Mở đầu cao trào cách mạng chống phong kiến.
So sánh Cách mạng Tân Hợi và phong trào Ngũ Tứ:
- Cách Mạng Tân Hợi: “đánh đổ Mãn Thanh”, tính chất chống phong kiến.
- “Phong trào Ngũ Tứ”: khẩu hiệu: “Trung Quốc của người Trung Quốc”, “Phế bỏ Hiệp ước 21 điều", mang tính chất chống đế quốc.

1926 – 1927: Đảng Công sản lãnh đạo chiến tranh cách mạng lật đổ quân phiệt đang chia nhau thống trị Trung Quốc.
1927 – 1937: nội chiến: Đảng Cộng sản lật đổ Quốc Dân Đảng của Tưởng Giới Thạch.
Tháng 7-1937: Nhật xâm lược Trung Quốc, Quốc – Cộng đình chỉ nội chiến, hợp tác chống Nhật, Trung Quốc bước vào giai đoạn kháng chiến chống Nhật.

Đầu thế kỷ XX, Đông Nam Á là thuộc địa của chủ nghĩa thực dân (trừ Thái Lan).
Sau chiến tranh thế giới thứ nhất phong trào đấu tranh chống đế quốc bùng nổ mạnh do:
- Chính sách khai thác bóc lột của các nước đế quốc sau chiến tranh.
- Ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga.
Nhận xét về phong trào độc lập ở Đông Nam Á:
- Tầng lớp trí thức mới đấu tranh theo hướng dân chủ tư sản.
- Giai cấp vô sản trưởng thành và lãnh đạo phong trào cách mạng.
- Các Đảng Cộng sản thành lập như In đô nê xia (1920); Việt Nam (1930), Mã Lai, Xiêm, Phi-líp-pin 1930,... đã lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống đế quốc (Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930 – 1931)
- Phong trào dân chủ tư sản đã xuất hiện chính đảng hay phong trào có tổ chức và có ảnh hưởng rộng lớn.

Diễn ra sôi nổi và liên tục dưới nhiều hình thức:
Tại Đông Dương
- Lào: khởi nghĩa của Ông Kẹo và Cam-ma-đan (1901 – 1936).
- Cam-pu-chia: 1918 – 1920 – 1926 phong trào hướng dân chủ tư sản của A-cha Hem-chiêu 1930 – 1935
- Việt Nam: phát triển mạnh nhất là sau khi Đảng Cộng sản thành lập (Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930 – 1931)
Tại In đô nê xia: chống lại Hà Lan:
- Khởi nghĩa bùng nổ ở Gia-va, Xu-ma-tra dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, sau khi bị đàn áp, quần chúng ngả theo phong trào dân tộc tư sản của Xu-các-nô.
- Năm 1940: kháng chiến chống Nhật.
- Kết quả: chưa giành thắng lợi nhưng có ý nghĩa quyết định.

Niên đại	Tên phong trào	Khu vực
1-5-1919	Phong trào Ngũ Tứ ở Trung Quốc	Đông Á
1919 – 1922	Thổ Nhĩ Kỳ – Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ	Tây Nam Á
1921 – 1924	Cộng hòa nhân dân Mông Cổ	Đông Bắc Á
1901 – 1936	Lào: khởi nghĩa của Ong Kẹo và Cam ma đan	Đông Dương
1918 – 1920 – 1926	Campuchia: liên tiếp nổ ra
1930 – 1935:	Campuchia: Dân chủ tư sản: nhà sư A cha Hem Chiêu
1930 – 1931	Xô Viết Nghệ Tĩnh ở Việt Nam
1926 – 1927	In-đô-nê-xia: tại Gia va và Xu-ma-tra dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, sau khi bị đàn áp, quần chúng ngả theo phong trào dân tộc tư sản Ô Xu các nô	Đông Nam Á hải đảo