Học thuyết Bát quái

Bát quái nghĩa là 8 biểu tượng được gọi là 8 quẻ gồm 1.Càn (乾 qián) 2.Đoài (兌 duì) 3.Ly (離 lý) 4.Chấn (震 zhèn) 5.Tốn (巽 xùn) 6.Khảm (坎 kǎn) 7.Cấn (艮 gèn) 8.Khôn (坤 kūn) do Phục hy sáng chế ở thời Trung quốc cổ đại

八卦 Bát Quái
乾 Càn ☰	兌 Đoài ☱	離 Ly ☲	震 Chấn ☳	巽 Tốn ☴	坎 Khảm ☵	艮 Cấn ☶	坤 Khôn ☷
Thiên/Trời	Trạch/Đầm/Hồ	Hỏa/Lửa	Lôi/Sấm	Phong/Gió	Thủy/Nước	Sơn/Núi	Địa/Đất
天 Tiān	澤(泽) Zé	火 Huǒ	雷 Léi	風(风) Fēng	水 Shuǐ	山 Shān	地 Dì

Biểu đồ Bát quái

Hào vạch và La bàn được dùng trong việc xắp xếp các quái trong bát quái

Hào vạch Bát quái
La bàn Bát quái

Phục Hy Bát Quái

Truyền thuyết nói rằng Kinh dịch bắt đầu ra đời từ vua Phục hy ở bên Tàu (Trung quốc), lúc ấy ở sông Hoàng Hà có con long mã hiện hình lưng nó có khoáy thành đám, từ một đến chín, vua Phục Hy coi những khoáy đó, mà hiểu được lẽ biến hóa của vũ trụ

Bát Quái theo kinh Dịch

Vô cực sanh hữu cực, hữu cực thị thái cực;
Thái Cực sanh lưỡng nghi, tức âm dương;
Lưỡng nghi sanh tứ tượng: tức thiếu âm, thái âm, thiếu dương, thái dương;
Tứ tượng diễn bát quái; bát quái diền lục thập tứ quái.

Phục hy Bát quái

Biến hóa của vũ trụ âm dương được Phục hy đem lẽ đó vạch ra thành nét như sau

Đầu tiên vạch một nét liền (tức là vạch lẻ), để làm phù hiệu (tượng trưng) cho khí Dương . Một nét đứt (tức là vạch chẵn), để làm phù hiệu (tượng trưng) cho khí Âm. Hai cái vạch đó gọi là Lưỡng nghi (2 nghi)

___ tượng trưng cho khí Dương

_ _ tượng trưng cho khí Âm

Trên mỗi nghi thêm một nét nữa, thành ra bốn cái hai vạch, gọi là Tứ tượng (4 tượng)

Trên mỗi Tượng lại vạch thêm một vạch nữa, thành ra tám cái ba vạch tạo thành Bát quái (8 quẻ) . Bát quái (八卦 bā gùa) là tổ hợp của Ba hào

Biểu tượng	Tên gọi và Ký hiệu
Tên gọi Bát quái	1.Càn (乾 qián) 2.Đoài (兌 duì) 3.Ly (離 lý) 4.Chấn (震 zhèn) 5.Tốn (巽 xùn) 6.Khảm (坎 kǎn) 7.Cấn (艮 gèn) 8.Khôn (坤 kūn)
Hào vạch
La bàn

Quan hệ Bát quái

Số quái	Quái	Tên Quái	Bản chất vũ trụ	Ngũ hành	Độ số theo Hà đồ	Hướng theo Tiên Thiên/Hậu Thiên Bát Quái
1	\|\|\| (☰)	Càn (乾 qián)	Trời (天)	dương kim	6	nam/tây bắc
2	\|\|: (☱)	Đoài (兌 duì)	Đầm (hồ) (澤)	âm kim	4	đông nam/tây
3	\|:\| (☲)	Ly (離 lý)	Hỏa (lửa) (火)	âm hỏa	7	đông/nam
4	\|:: (☳)	Chấn (震 zhèn)	Sấm (雷)	dương mộc	9	đông bắc/đông
5	:\|\| (☴)	Tốn (巽 xùn)	Gió (風)	âm mộc	3	tây nam/đông nam
6	:\|: (☵)	Khảm (坎 kǎn)	Nước (水)	dương thủy	1	tây/bắc
7	::\| (☶)	Cấn (艮 gèn)	Núi (山)	dương thổ	8	tây bắc/đông bắc
8	::: (☷)	Khôn (坤 kūn)	Đất (地)	âm thổ	2	bắc/tây nam

càn + khôn = 1 + 8 = 9
ly + khảm = 3+6 = 9
Đoài + cấn = 2 + 7 = 9
tốn + chấn = 5 + 4 + 9.

Ý nghia Bát quái

Khôn (địa)

☷ Khi trời đất còn là mội cõi hư vô . Do Đó tính của quẻ là Hư, Hình ảnh của quẻ là lục đoạn, lý là nhu thuận, thuận dã, mềm mỏng, như mặt đất yêu thương mọi vật trên đó (thổ), Dương thuận tòng,hòa theo lẽ, chịu lấy,ẩn, như tuân theo mà được lợi, thấp, nhỏ, tối,là hình ảnh cũa mẹ già. Số tiên thiên là 8, sô hậu thiên là 2 (cũng là số của cửu tinh)

Cấn (sơn)

☶ Không còn ẩn nữa và dương bắt đầu xuất hiện nhưng còn non vì ở ngọn. Do đó tính là Ngưng, hình ảnh quẻ là phủ hạ tức trùm lên cũng là hình trái núi (thổ). Lý là Ngưng nghỉ. Chỉ dã, ngăn giữ, ở, thôi, ngừng lại, đậy lại, để dành, Ngăn cấm, vừa đúng chỗ, che phủ. Ngôi thứ là trai út hay thiếu (dương còn non). Ngôi thứ là thiếu nam (trai út). Số tiên thiên 7, số hậu thiên là 8

Khảm (thủy)

☵ Dương lẩn vào trong tức được đứng vững. Do đó tính là Trụ (cây trụ muốn vững thì cần cắm xâu) hình ảnh là trung mãn (đầy bên trong) là eo thắt, như được bao kín (thủy) , Lý là hãm hiểm, hãm dã, hãm vào trong, bắt buộc, xuyên xâu vào trong, hố xâu, trắc trở, hiểm hóc, gập ghềnh. Ngôi thứ là trung nam (đồng lấy dị mà luận). Số tiên thiên là 6, số hậu thiên là 1

Tốn (phong)

☴ Xuất hiện thêm một hào dương, Âm lui dần về tức ẩn tàng, dấu diếm. Do đó tính là Tiềm. hình ảnh là hạ đoạn (đứt dưới), như cây cổ thụ có rễ tỏa ra (mộc cỗi). Lý là Thuận nhập, thuận dã (chiều theo), thuận theo ý trên, theo xuống, theo tới, theo lui, có sự dấu diếm ở trong. Ngôi thứ là trưởng nữ. Số tiên thiên là 5, số hậu thiên là 4

Chấn (lôi)

☳ Lúc này khí dương đã đủ sức xuống đến gốc để chuẩn bị chu kỳ mới bung lên. Do đó tính là Khởi. Hình ảnh là ngưỡng thượng (chén ngửa), như mầm non mới nhú (mộc non). Lý là động dụng, động dã, bung lên, khởi lên, sợ hải, nổ vang, chấn động, chấn kinh, phân phát. Ngôi thứ là trưởng nam. Số tiên thiên là 4, số hậu thiên là 3

Ly (hỏa)

☲ Xuất hiện một khí dương bên trên ngọn như ngọn lửa tỏa ra. Do đó tính là Vũ. Hình ảnh là trung hư, rỗng ở trong , như ngọn lửa thấy vậy mà trong rỗng mà thôi (hỏa). Lý là nóng sáng, lệ dã, sáng sủa, tỏa ra, bám vào, phụ vào, trưng bày, phô trương, trống trơn, không yên. Ngôi thứ là trung nữ (gái giữa). Số tiên thiên là 3, số hậu thiên là 9

Đoài (trạch)

☱ Lúc này dương đã làm chủ đẩy âm hiện lên trên. Do đó tính của quẻ là Hiển. hình ảnh là thượng khuyết, là khuyết mẻ , như lưỡi dao bị mẻ vậy (kim bén , mỏng) . Lý là hiện đẹp, duyệt dã, vui lòng, vui vẻ, ưa thích, nói năng, khuyết mẻ. Ngôi thứ là thiếu nữ (gái út). Số tiên thiên là 2, số hậu thiên là 7

Kiền (thiên)

☰ Dương đã hoàn toàn xuất hiện như một điều hiển nhiên. Do đó tính là Như. Hình ảnh tam liên, tròn đầy , cứng chắc như khối kim loại (kim khối, cục). Lý là cương kiện, kiện dã, mạnh mẽ, cứng mạnh, khỏe mạnh, khô, lớn , cao, dương sáng. Hình ảnh của người Chồng hoặc Cha. Số tiên thiên là 1, số hậu thiên là 6

Tóm lại: sự hình thành tính chất của 8 quẻ qua các giai đoạn từ hư không cho đến hiện tại: 8_Hư – 7_Ngưng – 6_Trụ - 5_Tiềm – 4_Khởi – 3_Vũ – 2_Hiển – 1_Như Từ tám quẻ tiên thiên khi chồng nên nhau giống như những sự kiện được liên kết lại mà hình thành nên 64 quẻ dịch.

Chu Văn Vương Bát Quái

Theo như Văn vương, khi thế giới bắt đầu, đã có trời và đất. Trời phối hợp với đất sinh ra tất cả mọi thứ trong thế giới.

Theo Văn Vương

Lôi dĩ động chi, phong dĩ tán chi, vũ dĩ nhuận chi, nhật dĩ huyên chi, cấn dĩ chỉ chi, đoài dĩ duyệt chi, kiền dĩ quân chi, khôn dĩ tàng chi

Nghĩa là

Sấm để làm cho rung động, Gió để làm cho tan đi, Mưa để làm cho thấm nhuần, Mặt trời để làm cho ấm áp,Núi để làm cho ngăn lại, Đầm để làm cho vui vẻ, Kiền làm chủ, Khôn để giấu đi.

	Hình bát quái	Giá trị nhị phân	Tên	Ý nghĩa: Wilhelm	Hình ảnh trong tự nhiên (pp.l-li)	Phương hướng(p. 269)	Mối quan hệ gia đình (p. 274)	Bộ phân cơ thể (p. 274)	Tính chất (p. 273)	Giai đoạn/Trạng thái (pp.l-li)	Linh vật (p. 273)
1	☰	111	乾 Càn	sáng tạo	thiên (trời) 天	tây bắc	cha	đầu	cứng, mạnh, khỏe	sáng tạo	馬 mã (ngựa)
2	☱	110	兌 Đoài	vui sướng	trạch (đầm, hồ) 澤	tây	con gái thứ ba	miệng	dễ chịu	thanh bình	羊 dương (con dê)
3	☲	101	離 Ly	bám lấy	hỏa (lửa) 火	nam	con gái thứ hai	mắt	soi sáng, sự phụ thuộc	bám lấy, sự rõ ràng, thích nghi	雉 trĩ (con chim trĩ)
4	☳	100	震 Chấn	khơi dậy	lôi (sấm sét) 雷	đông	con trai trưởng	chân	dịch chuyển có tác động	khởi đầu	龍 Long (rồng)
5	☴	011	巽 Tốn	dịu dàng	phong (gió) 風	đông nam	con gái trưởng	bắp đùi	thông suốt (hiểu rõ)	sự len vào một cách dễ chịu	雞 kê (con gà)
6	☵	010	坎 Khảm	không đáy	thủy (nước) 水	bắc	con trai thứ hai	tai	nguy hiểm	đang chuyển động	豕 thỉ (con heo)
7	☶	001	艮 Cấn	vững chắc	sơn (núi) 山	đông bắc	con trai thứ ba	tay	thư giãn, đứng vững	hoàn thành	狗 cẩu (con chó)
8	☷	000	坤 Khôn	tiếp thu	địa (đất) 地	tây nam	mẹ	bụng	hết lòng (tận tụy), dễ tính	dễ tiếp thu	牛 ngưu (con trâu)

Biểu đồ Chu Văn Vương

Bát quái Văn Vương vận dụng Lạc Thư cữu số

Nhứt Khảm - (1) , nhì Khôn - (2) , tam Chấn - (3) , tứ Tốn - (4) , ngũ trung - (5) , lục Càn - (6) , thất Đoài - (7) , bát Cấn - (8) , cữu Ly - (9)

Đế xuất hồ chấn, tề hồ tốn, tương kiến hồ ly, tri dịch hồ khôn, duyệt ngôn hồ đoài, chiến hồ kiền, lao hồ khảm, thành ngôn hồ cấn Nghĩa là Đấng chủ tể ra ở phương chấn, Muôn vật đều thanh khiết ở phương tốn, Cùng thấy nhau ở phương ly, Làm việc ở phương khôn, Vui vẻ ở phương đoài, Đánh nhau ở phương kiền, Khó nhọc ở phương khảm, Làm xong việc ở phương cấn .

Âm dương Ngũ hành của Bát quái

Bát Quái	Âm dương	Ngũ hành
Kiền	dương	kim
Đoài	âm	kim,
Ly	âm	hỏa,
Chấn	dương	mộc,
Tốn	âm	mộc,
Khảm	dương	thủy,
Cấn	dương	thổ,
Khôn	âm	thổ.

Phương vị Bát quái

Bát Quái	Phương vị
Khảm	Bắc,
Ly	Nam,
Chấn	Đông,
Đoài	Tây,
Tốn	Đông Nam,
Kiền	Tây Bắc,
Cấn	Đông Bắc,
Khôn	Tây Nam

Tiên thiên Hậu thiên Bát quái

Tiên thiên Bát quái Phục hy nói về sự tạo hóa làm ra Bát quái. Hậu thiên Bát quái Văn Vương nói về chỗ công dụng của bát quái trời đất làm ra. Cỗ nhân định sự học dịch làm hai môn tiên hậu : TIÊN THIÊN học lý thuyết dịch, HẬU THIÊN học ứng dụng dịch.

Kinh Dịch sở dỉ có, ngũ hành bát quái công dụng sở dĩ biết là đức lớn của Vua Văn Vương, lược sử được qua ĐỒ QUÁI PHỤC HY & ĐỒ QUÁI VĂN VƯƠNG . Hai thứ đó có hai chỗ khác : một khác về phương vị quái, hai khác về quái số. Quái Phục Hy chỉ ra nơi chốn quái sanh, đồ quái Văn Vương chỉ ra nơi chốn quái dụng . Quái số Phục Hy chỉ trình tự bát quái sinh thành, quái số Văn Vương chỉ vận động ngũ hành bát quái ( ai từng vận dụng thuật số bói toán ắt biết tiên thiên bát quái tức sinh quái dùng để thiết lập phương trình thức, hậu thiên bát quái tức dụng quái dùng để giải đoán ý nghĩa phương trình thức ).

Tiên thiên Bát quái

Bố cục và ý nghỉa

卦名 Tên quái	自然 Tự nhiên	季节 Mùa màng	性情 Tính tình	家族 Gia đình	方位 Phương hướng	意義 Ý nghĩa
乾Càn	天 Thiên/Trời	Hè	Sáng tạo	父 Cha	南 Nam	Năng lượng mở rộng, bầu trời.
巽Tốn	風 Phong/Gió	Hè	Dịu dàng	長女 Trưởng nữ/Con gái đầu	西南 Tây Nam	Nhẹ nhàng xuyên qua, lùa qua, thấm qua – tính linh hoạt.
坎Khảm	水 Thủy/Nước	Thu	Sâu sắc	中男 Thứ nam/Con trai thứ	西 Tây	Nguy hiểm, sông chảy cuồn cuộn, vực thẳm, Mặt Trăng.
艮Cấn	山 Sơn/Núi	Thu	Tĩnh lặng	少男 Thiếu nam/Út nam/Con trai út 西北	Tây Bắc	Sự tĩnh lặng, không thay đổi.
坤Khôn	地 Địa/Đất	Đông	Nhường nhịn	母 Mẹ	北 Bắc	Năng lượng tiếp thu, có tính khuất phục. Xem thêm, địa.
震Chấn	雷 Lôi/Sấm	Đông	Kích động	長男 Trưởng nam/Con trai đầu	東北 Đông Bắc	Kích thích, cách mạng, bất hòa.
離Ly	火 Hỏa/Lửa	Xuân	Trung thành	中女 Thứ nữ/Con gái thứ	東 Đông	Chuyển động nhanh, rạng rỡ, mặt trời.
兌Đoài	澤 Trạch/Đầm/Hồ	Xuân	Hân hoan	少女 Thiếu nữ/Út nữ/Con gái út	東南 Đông Nam	Niềm vui, sự hài lòng, trì trệ, ứ đọng, tù hãm.

Tử vi phong thủy

Theo quy ước, có 4 hướng chính (Bắc, Nam, Đông, Tây) và 4 hướng phụ (Đông Bắc, Đông Nam, Tây Bắc, Tây Nam). Trong Bát trạch có 8 hướng cụ thể như sau:

Sinh khí (Seng Qi)	Tài lộc	Thuộc sao Tham Lang, là sao tốt	thu hút tài lộc, danh tiếng, thăng quan phát tài. Chủ về vượng khí, có lợi cho con trai, lợi cho danh tiếng, tạo ra sức sống dồi dào cho con người, tính dục mạnh mẽ. Nếu sinh khí mà không may có khu vệ sinh, phòng kho,… thì hay mất vặt, thất nghiệp, đẻ non, nhiều bệnh tật.
Thiên y (Tian Yi)	Sức khỏe	Thuộc sao Cự Môn, là sao tốt	cải thiện sức khỏe, trường thọ. Chủ về sức khỏe tốt, lợi cho phụ nữ, vượng tài lộc, tiêu trừ bệnh, tâm tính ổn định, có giấc ngủ ngon, thường có quý nhân phù trợ, luôn đổi mới. Nếu Thiên y mà không may có khu vệ sinh, phòng kho ,… thì mắc bệnh kinh niên, chứng ung thư.
Diên niên (Phước đức) (Yan Nian)	Gia đạo	Thuộc sao Vũ Khúc, là sao tốt	củng cố các mối quan hệ trong gia đình, tình yêu. Đây là hướng hoà thuận, tốt cho sự nghiệp và ngoại giao, với các mối quan hệ khác, vợ chồng hoà thuận, tuổi thọ tăng thêm, bớt kẻ địch, tính hoà dịu, với nữ giới có bạn đời tốt. Nếu Diên niên không may có khu vệ sinh, phòng kho ,… thì hay cãi vã thị phi, nhà cửa không yên ổn.
Phục vị (Fu Wei)		Thuộc sao Tả Phù, là sao tốt	củng cố sức mạnh tinh thần, mang lại tiến bộ của bản thân, may mắn trong thi cử. Đây là hướng bình yên, trấn tĩnh, có lợi để bàn thờ. Vững cho chủ nhà, tình duyên nam nữ gắn bó, khả năng tài chính tốt, quan hệ cha mẹ vợ con tốt nhưng tình dục giảm sút. Nếu Phục vị không may có khu vệ sinh, phòng kho …. thì gia chủ nóng nảy, luôn cảm thấy bất yên.
Tuyệt mệnh (Jue Ming)		Thuộc sao Phá Quân, rất xấu	phá sản, bệnh tật chết người. Nếu Tuyệt mệnh mà xây khu vệ sinh, phòng kho thì chủ nhà có sức khoẻ tốt, tuổi thọ tăng thêm, duyên phận con cái tốt, có tài vận. Nếu Tuyệt mệnh vào vị trí tốt (cửa ra vào, phòng ngủ, bếp ): chủ nhân bị bệnh khó chữa, mổ xẻ, đụng xe, mất trộm, trong người cảm thấy không yên ổn, mọi việc tính toán quá đáng, buồn phiền, đau khổ, u sầu, ít nói, ức chế tâm thần, duyên phận con cái bạc bẽo.
Ngũ quỷ (Wu Gui)		Thuộc sao Liêm Trinh, là sao xấu	mất nguồn thu nhập, mất việc làm, cãi lộn. Nếu Ngũ quỷ là khu vệ sinh, kho thì có thể biến xấu thành tốt. Nếu cung Ngũ Quỷ là vị trí tốt (cửa ra vào, phòng ngủ, bếp) thì các sự việc lôi thôi vô cớ ập đến, người nhà có khả năng đụng chạm dao kéo mổ xẻ, ung thư, tai tiếng thị phi, mất trộm, phá sản, hoả hoạn.
Lục sát (Liu Sha)	Tình cảm	Thuộc sao Lộc Tốn, xấu	xáo trộn trong quan hệ tình cảm, thù hận, kiện tụng, tai nạn. Nếu Lục sát là khu vệ sinh, kho thì người trong nhà có suy nghĩ đúng đắn, có số đào hoa và lợi cho đuờng tình duyên. Nếu cung Lục sát là vị trí tốt (cửa ra vào, phòng ngủ, bếp) thì tình duyên trắc trở, vợ chồng thường cãi nhau, sự nghiệp không tốt. Riêng với nam giới thì không lo làm ăn, hay rượu chè cờ bạc.
Hoạ hại (Huo Hai)		Thuộc sao Lộc Tốn, xấu	không may mắn, thị phi, thất bại. Nếu Hoạ hại là khu vệ sinh, kho thì người trong nhà được yên ổn, hoà thuận, sức khoẻ tốt, không xảy ra quan sự. Nếu Hoạ hại là vị trí tốt ( cửa ra vào, phòng ngủ, bếp ) thì người nhà bị chia rẽ, quan tai, mệt mỏi vì những việc vụn vặt, hay thưa kiện với người ngoài, thất tài.

Xác định hướng theo mệnh phụ thuộc vào quái số của bạn. Sau khi bạn tính được quái số thì tra theo bảng dưới đây để biết hướng tốt, hướng xấu:

Hậu thiên Bát quái

Bố cục và ý nghỉa

卦名 Tên	自然 Tự nhiên	季节 Mùa	性情 Nhân cách	家族 Gia đình	方位 Phương hướng	意義 Ý nghĩa
Ly	火 Hỏa	Hạ	Đeo bám	Thứ nữ 中女	南 Nam	Chuyển động nhanh, rạng rỡ, mặt trời.
Khôn	地 Địa	Hạ	Dễ tiếp thu	Mẹ 母	西南 Tây Nam	Năng lượng tiếp thu, thứ mà sinh ra.
Đoài	澤 Trạch/Đầm/Hồ	Thu	Vui sướng	Con gái út 少女	西 Tây	Niềm vui, sự thỏa mãn, sự trì trệ.
Càn	天 Thiên/Trời	Thu	Sáng tạo	Cha 父	西北 Tây Bắc	Năng lượng mở rộng, bầu trời.
Khảm	水 Thủy/Nước	Đông	Không thăm dò được	Thứ nam/con trai thứ 中男	北 Bắc	Nguy hiểm, sông chảy cuồn cuộn, vực thẳm, Mặt Trăng.
Cấn	山 Sơn/Núi	Đông	Làm thinh	Con trai út 少男	東北 Đông Bắc	Sự tĩnh lặng, không thay đổi (bất biến).
Chấn	雷 Lôi/Sấm	Xuân	Khiêu khích	Trưởng nam/con trai tưởng 長男	東 Đông	Sự kích thích, cách mạng, chia rẽ (phân ly).
Tốn	風 Phong/Gió	Xuân	Hiền lành, dịu dàng	Con gái đầu 長女	東南 Đông Nam	Sự thâm nhập nhẹ nhàng, sự linh hoạt.

Ứng dụng