ویکی‌دانشگاه:سیاست‌ها
مشارکت‌کنندگان ویکی‌دانشگاه در طول سالیانی که از فعالیت آن در وب می‌گذرد، سیاست‌ها و رهنمودهایی را تعریف کرده‌اند که به ویرایش بهتر در ویکی‌دانشگاه کمک می‌کنند.
اگرچه در ویکی‌دانشگاه سعی بر این است که برای ایجاد و تغییر این سیاست‌ها و رهنمودها اجماع حاصل شود، اما ویکی‌دانشگاه به دنبال دموکراسی نیست. بنابراین، بین افرادی که معتقدند قوانین باید به طور کامل نوشته و اجرا شوند، و افرادی که معتقدند قوانین نمی‌توانند پیش‌بینی همهٔ حالاتی که ممکن است رخ بدهد را بکنند، همواره بحث در جریان بوده است.
در تمام این موارد، هرگاه فردی طوری عمل کند که با روح این قوانین (نیتی که پشت آن‌ها بوده، یعنی ویرایش بهتر و پیشرفت ویکی‌دانشگاه) منافات داشته باشد، این فرد مجازات می‌شود، حتی اگر قانون نوشته‌ای علیه کار او وجود نداشته باشد. در مقابل، افرادی که با حسن نیت و با فرهنگ شهروندی در ویکی ویرایش می‌کنند و در موارد اختلاف نظر در صدد رسیدن به اجماع هستند، و تمام تلاش‌شان با هدف ایجاد یک جامعهٔ بهتر است، محیط ویکی‌دانشگاه را محیطی خوشایند می‌یابند.
سیاست‌های رسمی
[edit]سیاست‌های رسمی ویکی‌دانشگاه شامل موارد زیر می‌باشد:
- ربات‌ها
- نزاکت
- بازبینی جامعه
- مدیریت
- سیاست معافیت
- حفظ اسرار
- حفظ اسرار (فراویکی)
- منابع معتبر
- واگردانی
- اثبات‌پذیری
- ویکی‌دانشگاه چیست؟
- حساب زاپاس
روند ایجاد سیاست‌ها
[edit]در مورد بسیاری از سیاست‌ها، از آن‌جا که اجرای آن‌ها در تمام پروژهٔ ویکی‌دانشگاه (مستقل از زبان) به یک صورت و با شرایط یکسان انجام‌شدنی است، سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌دانشگاهی فارسی (و بسیاری زبان‌های دیگر) از ویکی‌دانشگاهی انگلیسی اقتباس می‌شوند. علت این امر آن است که تعداد کاربران ویکی‌دانشگاهی انگلیسی بیشتر از سایر ویکی‌ها (به خصوص فارسی) است، و دیدگاه‌های مختلفی که دارند عملاً شامل دیدگاه‌های کاربران ویکی‌دانشگاهی فارسی می‌شود؛ به این ترتیب محصول ساعت‌ها بحث و نهایتاً اجماع این گروه بزرگ کاربران، بهترین الگو برای سایر زبان‌های پروژهٔ ویکی‌دانشگاه هست.
در برخی موارد سیاست‌ها، رهنمودها، یا شیوه‌نامه‌های ویکی‌دانشگاهی فارسی به طور جزئی یا کلی با ویکی‌دانشگاهی انگلیسی تفاوت دارند. این‌ها مواردی هستند که توافق عمومی کاربران ویکی‌دانشگاهی فارسی بر آن بوده که به دلیل تفاوت‌های اساسی (مانند تفاوت جهت و نحوهٔ نوشتار در فارسی و انگلیسی) امکان اقتباس از ویکی‌دانشگاهی انگلیسی وجود ندارد. در این موارد، روند تغییرات به صورتی که در زیر شرح داده می‌شود خواهد بود.
لازم است یادآوری شود که اقتباس قوانین ویکی‌دانشگاهی فارسی از ویکی‌دانشگاهی انگلیسی، اگرچه در بیشتر موارد انجام می‌شود، اجباری نیست. اگر کاربران ویکی‌دانشگاهی فارسی با طی روندی که در زیر به آن اشاره می‌شود، به توافق رسیدند که تغییری در بخشی از قوانین نسبت به آن‌چه در ویکی‌دانشگاهی انگلیسی تعریف شده، می‌تواند به رشد و پیشرفت ویکی‌دانشگاهی فارسی کمک کند، چنین تغییری قطعاً اعمال می‌شود.
تغییراتی که در سیاست‌های ویکی‌دانشگاه حادث می‌شود به طور کلی از یکی از سه منبع زیر منشا می‌گیرند:
- بر اساس عملی که در حال حاضر بیشتر کاربرهای ویکی (بدون وجود قانون) انجام می‌دهند، تعریف می‌شوند. توجه داشته باشید که این که یک کاربر روشی را استفاده میکند دلیل کافی برای این که این روش به یک سیاست ویکی‌دانشگاه تبدیل شود نیست. در مقابل، ثبت روشی که تعداد زیادی از کاربرها استفاده می‌کنند، می‌تواند نقطهٔ آغازی برای یک سیاست جدید در ویکی‌دانشگاه باشد.
- ابتدا به صورت یک پیش‌نویس در ویکی‌دانشگاه پیشنهاد می‌شوند و بعد از این که دربارهٔ آن‌ها اجماع حاصل شد، به عنوان یک سیاست رسمی شناخته می‌شوند. معمولاً این پیشنهادها برای تغییر یک قانون قبلی مطرح می‌شوند.
- توسط جیمی ویلز، هیئت امنا یا توسعه‌دهندگان ویکی‌دانشگاه تعریف می‌شوند. این قوانین معمولاً محدود به موضوعاتی نظیر حق نشر، موارد حقوقی، یا فشار کاری سرورهای ویکی‌دانشگاه هستند.
تفاوت بین سیاست‌ها، رهنمودها، انشاها و غیره
[edit]عنوان همهٔ صفحات فضای نام ویکی‌دانشگاه با ویکی‌دانشگاه: شروع می‌شود. بسیاری از صفحاتی که در فضای نام ویکی‌دانشگاه قرار دارند، در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرند، اگرچه الزامی ندارد که تمام صفحات این فضای نام، در این دسته‌بندی جای داشته باشند.
- رهنمودها: صفحاتی هستند که محتوای آن‌ها: (۱) اجرا شدنی (عملکردی) است (یعنی پیشنهاد میکند که عملی توسط ویرایشگران ویکی‌دانشگاه انجام شود، یا از انجامش پرهیز شود) (۲) از طریق اجماع تصویب شده است. رهنمودها قوانین سخت‌گیرانه‌ای نیستند، و در اجرای آن‌ها باید عقل سلیم رجوع کرد، و مواردی از استثنا نیز برای هر کدام از رهنمودها متصور است. تغییرات رهنمودها باید ابتدا در صفحهٔ بحث همان رهنمود پیشنهاد شوند و بعد از توافق عمومی، در خود رهنمود اعمال شوند، اگرچه تغییرات جزئی که مفهوم را تغییر نمی‌دهند، می‌توانند مستقیماً در خود رهنمود اعمال شوند. وقتی در مورد لحن یا محتوای یک رهنمود چون و چرا پیش آمد، باید با بحث و مشارکت عمومی به نتیجه رسید، نه این که کل رهنمود را زیر سوال برد. این که برای حذف یک رهنمود رای‌گیری بشود رویکرد درستی نیست، چرا که رای‌گیری هیچ وقت جای اجماع و توافق عمومی را نمی‌گیرد.
- شیوه‌نامه‌ها انواع خاصی از رهنمودها هستند که فقط به نحوهٔ نگارش و نام‌گذاری در مقالات ویکی‌دانشگاه می‌پردازند.
- سیاست‌ها: مانند رهنمودها هستند، فقط رسمی‌تر هستند و موارد استثنای کمتری برای آن‌ها متصور است. مانند رهنمودها، تغییر سیاست‌ها هم منوط به بحث قبلی در صفحهٔ بحث است. این که فردی بدون مشورت در صفحهٔ بحث یک سیاست، اقدام به تغییرات اساسی در محتوای آن بکند، به طور کلی پسندیده نیست.
- روندها: نحوهٔ انجام شدن کارهای مختلف در ویکی‌دانشگاه هستند. به عنوان مثال، سیاست حذف مقالات روند حذف مقالات در ویکی‌دانشگاه را توضیح می‌دهد.
- پیشنهادها: شامل رهنمودها، سیاست‌ها و روندهایی می‌شوند که هنوز در مورد این که توافق عمومی برای اجرای آن‌ها وجود دارد، قطعیت حاصل نشده است. ویرایش پیشنهادها در راستای بهبود آن‌ها کاری مفید است، اگرچه در موارد کلی بهتر است این ویرایش‌ها قبلاً در صفحهٔ بحث آن پیشنهاد بررسی شده باشند.
- پیشنهادهای قدیمی: پیشنهادهایی که بعد از مدتی، به هر دلیل، بحث در مورد آن‌ها ادامه پیدا نکرده است. گاهی این پیشنهادها مربوط به روندهایی می‌شوند که دیگر در ویکی‌دانشگاه اجرا نمی‌شوند.
- پیشنهادهای رد شده:پیشنهادهایی هستند که نتیجهٔ بحث دربارهٔ آن‌ها به نفع اجرایی نشدن آن‌ها بوده است، یا این که توافق عمومی در مورد آن‌ها حاصل نشده است. اگر لزومی به دوباره مطرح کردن آن‌ها باشد، به طور کلی بهتر است که موضوع از نو و با دیدگاهی دیگر (بهتر) نوشته شود، تا این که پیشنهاد قدیمی دوباره به بحث گذاشته شود.
- راهنماها: صفحات آموزنده‌ای هستند که به کاربران ویکی‌دانشگاه می‌آموزند که چه طور کارهای مختلف را انجام بدهند. تفاوت راهنماها با رهنمودها در این است که راهنماها به نحوهٔ انجام دادن یک کار اشاره دارند، اما رهنمودها به این نکته می‌پردازند که چه زمانی و چرا باید یک کار انجام بشود.
- انشاها: صفحاتی هستند که نه عملکردی هستند، نه آموزنده. این که در مورد آن‌ها اتفاق نظر وجود دارد یا ندارد از اهمیت کمی برخوردار است. انشاهای ویکی‌دانشگاه معمولاً به طور گسترده تبلیغ نمی‌شوند (در صورتی که رهنمودها و سیاست‌ها می‌شوند) و لازم نیست که قبلاً پیشنهاد شوند تا در موردشان نظر داده شود. نویسندگان آن‌ها باید همواره این نکته را در نظر داشته باشند که نظرات و راهکارهایی که در انشا پیش می‌کشند خطاب به همهٔ کاربران ویکی‌دانشگاه نیست. اگر نمی‌خواهید که انشایی که نوشتید، توسط دیگران ویرایش شود، آن را در فضای نام ویکی‌دانشگاه قرار ندهید، بلکه به زیرصفحه‌ای برای صفحهٔ کاربری خود منتقل کنید. دست آخر این که این تصور که هر صفحه‌ای در فضای نام ویکی‌دانشگاه که نه رهنمود است و نه سیاست، لزوماً یک انشا است، تصور اشتباهی است. این گونه صفحات ممکن است در دسته‌بندی‌های دیگری (مثلاً ویکی‌پروژه‌ها) بگنجند.
سیاست‌ها چگونه اجرا می‌شوند؟
[edit]شما یک ویرایش‌کنندهٔ ویکی‌دانشگاه هستید! ویکی‌دانشگاه سردبیر ندارد، و بین ویرایشگرهای آن هم رابطهٔ بالا به پایین وجود ندارد. بنابر این، ویرایشگران ویکی‌دانشگاه با ویرایش و اصلاح ظاهر و محتوای مقالات ویکی‌دانشگاه سیاست‌های آن را اجرا می‌کنند. مشارکت‌کنندگان ویکی‌دانشگاه، هم نویسنده و هم ویراستار مقالات هستند.
بنابراین، ویرایشگران ویکی‌دانشگاه، چه از طریق اصلاح مقالات، و چه از طریق مشارکت در بحث‌ها و غیره، باعث اجرایی شدن سیاست‌هایی ویکی‌دانشگاه می‌شوند. برخی سیاست‌های مانند سیاست‌هایی که با ویکی‌دانشگاه:خرابکاری در ارتباط هستند، توسط مدیران ویکی‌دانشگاه اجرا می‌شوند. هم‌چنین برخی از امکانات نرم‌افزار مدیاویکی که سوء استفاده از آن‌ها می‌تواند ویکی‌دانشگاه را در معرض خرابکاری‌های جدی قرار دهد، فقط توسط مدیران قابل استفاده است، مانند حذف صفحات یا قفل کردن آن‌ها. (مدیران ویکی‌دانشگاه، افرادی هستند که تجربهٔ بیشتری در ویرایش در ویکی‌دانشگاه دارند، و از طرق سایر کاربران ویکی‌دانشگاه برای برخورداری از اختیارات مدیریتی انتخاب شده‌اند و مورد اعتماد قرار گرفته‌اند.)